1281 yılında doğdu. Babası Osman Bey annesi Mal Hatun’dur. Babasının sağlığında bir komutan olarak Anadolu’nun fethinde çaba gösteren Orhan Bey, Bilecik ve Yarhisar kalelerinin alınmasında başarılar elde etti. 1299 yılında Bilecik Tekfuru’nun kızı Nilüfer Hatun’u eş olarak kendine aldı. Babası, 1301 yılında, Sultanönü bölgesinin yönetimini Orhan Bey’e verdi. 1320 yılında ise Sultan babasının vekili oldu. 1321 yılında Mudanya’yı aldı. Babasının uzun yıllardır kuşattığı Bursa’yı 1326 yılında aldı. Babası aynı yıl ölünce tahta geçti. Kardeşi Alaaddin, kendisinden küçük olmasına karşın tahtı Osman Bey’e verdi. İznik’i kuşatan Orhan Bey üzerine yollanan Bizans orduları, 1329 yılında Pelekanon’da yenildi. 1330 yılında ise İznik feth edildi. Daha sonra Ulubat, Karacabey, M.Kemalpaşa Osmanlıların egemenliği altına girdi. Orhan Bey, Bizans’taki taht kavgalarından da yararlanarak sınırlarını genişletti. Gelibolu’ya geçip tüm Marmara kıyıları ile, Tekirdağ’ı ele geçirdiler. Rumeli’de feth edilen araziye, Orta Asya’dan gelen Türkmenleri yerleştirerek bölgenin Türkleşmesini sağlayan Orhan Bey, Devletin ilk temellerini oluşturan ilk yasal düzenlemeleri yaptı. Orduyu düzenledi. Vergi yasaları getirdi. Oğullarının adları şunlardır: Murad, Kasım, Süleyman, Halil İbrahim.
Bursa’da birçok anıt yaptıran Orhan Bey’in Bursa merkez de yaptırdığı anıtlar şunlardır: Orhan Cami, hamamı, imareti ve medresesinden oluşan külliyesinden bugün imareti yok olmuştur. Ayrıca Emir Hanı’nı da Orhan Gazi yaptırmıştır. Sur İçinde kardeşi Alaaddin adına yaptırılan cami, Gaziaktimur Mescidi, Çobanbey Mescidi, Süleymanpaşa Mescidi, Darphane Mescidi, Lalaşahin Paşa Mescidi, medresesi, Bezirhan, Nilüfer Hatun Tekkesi, Abdal Murad Tekkesi, Abdal Musa Tekkesi, Osman ve Orhan Bey türbeleri, Eski-Yeni Hamam, Alaaddinbey Hamamı, Bey Sarayı ve Nilüfer Hatun Köprüsü.
Ayrıca Bursa’nın ilçelerinde yaptırdığı anıtlar şunlardır: İznik’te; Hacı Özbek Camii, Süleyman Paşa Medresesi, Hacı Hamza Camii, İmaret ve Türbesi, Orhangazi Mescidi, Ayasofya Camii, Orhangazi Okulu, Eceyakupzade Mahmud Çelebi Camii. M.Kemalpaşa’da Lalaşahin Paşa Camii, medresesi, zaviyesi, hamamı ve türbesi. Orhangazi kasabasında, Orhan Gazi Camii, Yenişehir’de Orhangazi camii, Süleyman Paşa Medresesi ve türbesi, Postinpuş Baba Zaviyesi hamamı. Yarhisar’da Orhan Gazi Camii ve hamamı. Gürle Köyünde Orhan Camii.
(GÜLDESTE, s. 17; T.Gökbilgin, İ.A, C.9, s. 408; İ.H. Uzunçarşılı, Gazi Orhan Bey Vakfiyesi, Belleten.19; Gazi Orhan Bey’in Hükümdar olduğu Tarih, Belleten, 34; Mımıroğlu, Orhan Bey ile Bizans İmparatoru Andronikos III. Arasındaki Pelekano Muharebesi, Belleten, s. 50, s. 309; ZÜBDETÜ’L-VEKAİ, s. 54; KÜTÜK IV, s. 27-32; SİCİLİ OSMANİ I, s. 22-23; MM,S. 2; MÜNECCİMBAŞI, s. 88-102)
