İlk Çevre Koruma Çalışması

Ru odunlar Uludağ'dan kesilip, Nilüfer deresi aracılığıyla Bursa'ya getirilirmiş. Bu zaman zaman derenin taşmasına ve çevrenin sel basmasına ve de ağaçların katline neden olunca; dönemin sanayicileri Nilüfer odunları yerine Ereğli Maden Kömürü'nün kullanılması yönünde valiliğe başvururlar. Sanıyorum bu da OsmanlI'daki ilk çevre koruma yönündeki sivil girişimlerden birisidir. Faruk Üsküdari "Eski Bursa'dan Notlar" kitabında (1972) şöyle anlatıyor; 80 yıl evvel Bursa'da günden güne inkişaf eden filatür ve dokuma fabrikaları hep odunla çalışmaktadır. Odun sarfiyatı artık dikkati çekecek derecede çoğalmıştır. Ormanlar azalmaktadır. Bursa Valiliği 14 Teşrinisani 1306 (27 Kasım 1890) tarihinde Bursa Ticaret Odası'na bir tezkere yazarak "Bursa harir fabrikalarının Nilüfer odunları yerine Ereğli maden kömürü ile idaresi halinde yekdireğine fiyatı beyninde (arasında) tevazün (eşitlik) hasıl olup olmayacağını" sorar. Keyfiyet odaca görüşülür. Bir kere de bu konuda ihtisas ve malûmatı olan zevatın bilgisine müracaat edilmesi kararlaştırılır. Ve odaya; Ziraat ve Nafia Müşaviri saadetlû Cemal Beyefendi Hazretleri, Faziletlû Osman Fevzi Efendi Hazretleri, Orman Ser Müfettişi Izzetlû Haçador Efendi davet edilirler. 22 Teşrinisani 1306 (9 Aralık 1890) günü Yönetim Kurulu toplanır. Vilayet makamından gelen tezkere tekrar incelenerek "Bursa'da sarf olunan odunlar senevi 20.000 tonilatoya baliğ olduğu ve bundan 15.000 tonilatosu fabrikalara sarf olunmakta ve mezkur odunların dağlardan kesilerek Nilüfer Nehri vasıtası ile indirilmekte ise de, sene be sene ormanların kat'i, hem ormanların mahvını mucip ve hem de nehrin taşıp suyun mecrasını kapamasından dolayı bazı araziyi seylapzade (su basması) ederek eshabının (sahiplerinin) hasarı ve ormanların kat'iyle bilâhare şehrin havasının ihlâlini (bozulmasını) dahi münteç (neticelendirme) olduğundan, fabrikalara sarf olunan hatabın (odun) fiyatı ile Ereğli'den yahut doğrudan doğruya Avrupa'dan kömür celbi halinde Mudanya'da depo ve oradan Bursa'ya nakli masarifi dahil olduğu halde, baliğ olduğu miktar fiyatı bilhesap maden kömürü fiyatı odun fiyatı ile mudail belki kömür istimali takdirinde sarfiyatın külliyetli olacağına nazaran, daha ehven fiyatla mal olacağı anlaşılmış olup, ancak bir kömür üç odun ile ikili, birli sarfiyat maddesinde birçok mübahesat (bahisler) ve müddeıyat (iddialar) cereyan ederek hakikaten sarfiyatın ikili birli olduğu tahakkuk ederse, o halde maden kömürü istimalinden fiyatça intizar (beklenen) olunan tasarruf hasıl olamayacağından bilâhare bu cihetleri lâyıkı ile tetkik edilerek kanaati taame hasıl olduktan sonra Nilüfer odunu veya maden kömürü sarfı iyice tahakkuk ve takarrür etmek üzere evvelemirde 10 tonilato miktarında Ereğli maden kömürünün derhal dersaadetten (İstanbul'dan) bilcelp (istenerek) lâyıkı ile tecrübesinin icrasına" karar verilir.

Murat Kuter