Patent ve faydalı modele tecavüz suçları ve cezaları

6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanununda (Kısaca 'SMK'), patent veya faydalı model haklarına tecavüz nedeniyle, herhangi bir ceza hükmü yer almamaktadır. Bu sebeple, konu hakkında, 22.06.2004 Kabul tarihli ve 5194 sayılı Kanunun 2 nci maddesi ile eklenen 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin (Kısaca 'PatKHK') 73 / A madde hükümleri uygulama görür.
Söz konusu düzenlemeye göre; patent veya faydalı model hakkına ilişkin cezalandırılan eylemler sayılı olup (numerus clauses), PatKHK kapsamında bu fiiler gösterilmiştir. Sonradan, anılan PatKHK m.73 / A madde hükmünün bir kısım hükmü Anayasa Mahkemesinin 5.02.2009 tarih, '005/57 Esas ve 2009/19 Karar sayılı içtihatı ile iptal edilmiştir.
PatKHK m. 73 / A'da; yürürlükten kaldırılan PatKHK'nın bazı madde hükümlerine aykırılık, cezalandırılan fiil olarak belirtilmektedir (Örneğin; PatKHK m.44 ve 86 gibi).
Patent veya faydalı model hakkına ilişkin PatKHK m. 73 / A.f. I – II fıkralarında (Birinci fıkra 'a' ve 'b' bentleri dışında) yani, yukarıda (A) paragrafında belirtilen eylemleri işleyenler, bu suçların failleridirler.
PatKHK m. 73 / A.f. I ila II fıkralarında (Birinci fıkra 'a' ve 'b' bentleri dışında) yer alan yani, eylemleri birlikte gerçekleştiren kişilerden her biri, fail olarak sorumlu olur (CMK m. 37 / I). Bu sorumluluğun; asli fail, dolaylı faillik ya da kişinin eyleminin bir suça katılma (iştirak) aşamasında oluşması mümkündür.
Kişinin eyleminin, bir suça katılma aşamasına ulaşıp ulaşmadığı, ulaşmışsa da suça katılma düzeyinin saptanması için, eylemin bir evresindeki durumun değil eylemin yapılması için verilen kararın, bu kararın icra ediliş biçiminin, olay öncesi, sırası ve sonraki davranışların da dikkate alınıp, tüm kanıtların birlikte değerlendirilmesi gerekir. Çünkü, suç kastının mutlaka belli bir aşamada oluşması gerekmediği gibi, iştirak iradesinin de suç tamamlanıncaya kadar her aşamada oluşması mümkündür.1 Bu durumda, PatKHK'nun 73/A maddesinde yer alan suçlar iştirak halinde işlendiğinde, failleri hakkında TCK'nın 37 – 41 nci maddelerinde öngörülen genel hükümler uygulanır.
Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi sonucu, kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz (TCK m. 20 / 1). Bu anlamda kural olarak, PatKHK'nın 73 / A maddesinde öngörülen eylemler işlendiğinde, hizmetlerini yaptıkları sırada bir işletmenin çalışanları tarafından doğrudan doğruya veya emir üzerine işlenmişse çalışanlar ve suçun işlenmesine mani olmayan işletme sahibi, müdür veya temsilcisi ve hangi unvan ve sıfatla olursa olsun işletmeyi fiilen yöneten kişi de aynı surette cezalandırılır (PatKHK m.73/A.II).
PatKHK'nın 73/A maddesinde (Birinci fıkra 'a' ve 'b' bentleri dışında) yani, yukarıda (A) paragrafında belirtilen suçların bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, bu tüzel kişi hakkında ceza yaptırımı uygulanmaz (TCK m. 20 / 1). Ancak, bir tüzel kişinin işleri yürütülürken, SMK'nın 141 inci maddesinde sayılan suçlardan biri işlenirse, tüzel kişi, masraflar ve para cezasından müteselsilen sorumlu olur. Fiile iştirak edenler hakkında, olayın mahiyetine göre 765 sayılı Türk Ceza Kanununun 64, 65, 66 ve 67 nci maddeleri hükümleri uygulanır (PatKHK m.73/A.II).
PatKHKm. 73/A'da (Birinci fıkra 'a' ve 'b' bentleri dışında) yani, yukarıda (A) paragrafında yer alan suçlara ilişkin şikayet, Cumhuriyet Başsavcılığı'na veya kolluk makamlarına yapılabilir. Şikayet beyanı karakolda yapılırsa, ayrıca Cumhuriyet Savcısı'na yapılması gerekmez. Valilik veya kaymakamlığa ya da mahkemeye de şikayetin yapılması mümkündür. Bu durumda, anılan şikayet ilgili Cumhuriyet Başsavcılığı'na gönderilir.
Şikayet, yazılı veya tutanağa geçirilmek üzere sözlü olarak da yapılabilir.
Şikayet hakkını kullanan kişi bu hakkından her zaman vazgeçebilir. Ancak, hükmün kesinleşmesinden sonra şikayetten vazgeçilmesi durumunda ceza infaz edilmez.
Soruşturma aşamasında ise, şikayet hakkından feragat kabule bağlı değildir.
Şikayete tabi bu suçlar, ön ödeme kapsamına alınmamıştır. Patent veya faydalı model korumasından doğan haklara tecavüz, SMK'nın 141 inci maddesinde sayılanlar dışında kalan suçlarda ve diğer bazı fiillerin gerçekleşmesi halinde, aşağıdaki kişiler şikayet hakkını (şikayetçi olabilme yeteneği) haizdir:
a) Faydalı model hakkı sahibi
b) Kurum
c) 507 sayılı Kanuna tabi kuruluşlar
ve tüketici dernekleri
Patent veya faydalı model haklarına tecavüz nedeniyle, hem tecavüz fiilleri hem de yaptırımların uygulanmasında yaşanacak sorunların azımsanmaması gerektiği,yukarıda belirtilen karmaşık sistemden kolayca anlaşılmaktadır. Toplumsal dileğimiz,Türk Patent ve Marka Kurumu ile bağlı Bakanlığın bu konuda uygun yeni bir düzenlemenin Sınai Hak Hukukuna daha fazla geç kalınmadan kazandırılması için çaba göstermesidir.
Yürekten esenlikler ve en içten saygılarımızı sunarız.