Ne zaman insanoğlu gerçeklerin dışına çıkarak bir varlık balonu oluşturduysa, sonrasında önemli toplumsal olaylar patlak vermiştir.
Gerçeklikten çıkış, ilk olarak olumlu düşüncelerin toplumda yoğunlaşmasıyla başlar. Bu dönemde güçlü taraflar öne çıkarılır. Süreç içerisinde olumlu düşünenlerin sayısı artar. Varlık değerleri istikrarlı bir şekilde yükselir.
Bireyler risk almaya, zamanla kredi imkanlarını da kullanmaya başlar. Bu noktada toplumda varlık etkisi diye adlandırılan dönem tecrübe edilir. Her şeyin değeri artarken insanlar zenginleşmeyi hissetmeye başlarlar. Aldıkları ev, araba, arsa vb. değerlenirken tüketim seviyeleri artar. Ekonomi artık kendisini besleyen bir döngüye girmiştir.
Toplum bir sürü psikolojisiyle bu zenginleşme hareketine katılır. Trendin başlarında şüpheci seslere zaman zaman kulak verilse de bir noktadan sonra gerçekler duyulmak istenmez. Gerçeklerden koptukça eğilim daha da güçlenir. Bir süre sonra hem toplumda hem de piyasalarda rezonans azalır, artık ne olursa olsun kimse dışarıdan gelen bilgiye kulak asmaz.
Varlık değerleri katlanarak yükselirken, kredi genişlemesi sürdürülemez noktaya ulaşır.
Ya bu noktada bir kırılma yaşanabilir ya da kredilerin para basılması sonrasında toplumun genelinde ortaya çıkan fakirleşmeyle süreç bir anda tersine döner.
1929 ABD’de ve 2001’de ülkemizde gelişen monetizasyon gerçekleşmeden yaşanan ani kırılmaya örnektir. Almanya’ da 1933-39 arası tecrübe edilense kredi balonu sonrası gerçekleşen monetizasyon sonrasında yaşanan sürece bir örnektir.
Varlık balonlarının patlaması beraberinde önemli toplumsal değişimleri getirir. Bireyler neyin nasıl geliştiğini, her şey olup bittikten sonra anlayabilir. Yıllarca gerçeklere kulağını tıkayan insanlar birden yaşananın ne olduğunu anlayabilmek için her şeyi dinlemeye başlarlar. Varlık balonları patlamadan önce balonun daha fazla şişememesi neticesinde yeni değer üretememesi mutsuzluk yaratır, mutsuzluk ta çatışmaları tetikler. Toplumlar içerisinde ve toplumlar arasında yaşanan çatışmalar hep bu süreçlerin sonunda kendisini göstermiştir. Gelecekte yaşanacak teknolojik gelişmelerle insanoğlu varlık balonlarını geride bırakabilecektir. İnsanın fıtratında gerçeklikten kopmak olsa da yeni ekonomik modellerde balon oluşumunu önleyecek mekanizmaları kurulabilecektir.
İçerisinde bulunduğumuz sürecin sonlanmasını takiben neleri tecrübe edeceğimizi göreceğiz.
