Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Bölümünde Öğretim üyesi olan Derya Genç Tosun, Anadolu Üniversitesi Engelli Araştırma Enstitüsünden görevli Doç Dr. Onur Kurt’un danışmanlığında 1 yıl önce doktora tezi olarak otizmli çocuklar için “Dokunkonuş” yazılımı geliştirdi. Bu yazılım, konuşamayan ve gelişimsel yetersizliği olan bireylerin, dil ve iletişim becerilerini desteklemek amacıyla geliştirilen ve etkinliği deneysel bir araştırmayla sınanan ilk Türkçe alternatif ve destekleyici iletişim mobil uygulama olma özelliği taşıyor. Bireylerin günlük yaşamlarında en sık kullandıkları sözcüklerin sesli görsellerini içeren uygulamayla kullanıcılar, ipad ekranında bulunan görselleri kullanarak sesli mesajlar iletebiliyorlar. Bu mesajları talep etme, yorum yapma, selamlama ya da sorulara yanıt verme gibi pek çok iletişimsel işleve hizmet edebiliyor. Dokunkonuş, gelişimsel yetersizliği olan bireylerin yanı sıra alternatif ve destekleyici iletişime gereksinim duyan diğer bireyler tarafından da kullanılabiliyor.
“ÖZEL EĞİTİMLİ ÇOCUKLAR İÇİN ALTERNATİF İLETİŞİM YOLLARI GELİŞTİRİYORUZ”
Anadolu Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Onur Kurt, otizmli çocukların yaklaşık yarısının yaşamları boyunca konuşmayı hiç öğrenemediklerini, bu uygulama sayesinde konuşma sıkıntısı yaşayan çocuklara alternatif iletişim yolu geliştirdiklerini söyledi. Türkiye’nin ilk ve tek Engelli Araştırma Enstitüsünün Anadolu Üniversitesinde bulunduğunu ve özel eğitim alan çocukların gelişimi için çalışmalar yaptıklarını vurgulayan Kurt, “Bu çocukların yaklaşık yarısı yaşamları boyunca konuşmayı hiç öğrenemiyorlar. Konuşabilen otizmli çocuklarında önemli bir bölümü konuşmayı, iletişim kurmak amacıyla etkili bir araç olarak kullanmakta güçlük çekiyor. Buradan hareketle otizmli çocuklar ve konuşma konusunda sıkıntı yaşayan diğer bireyler için kullanılan alternatif iletişim yollarından bir tanesini geliştirerek Türkiye’de otizmden etkilenmiş çocukların kullanımına sunmak istedik” dedi.
Bu yazılımın aslında temel olarak otizm spektrum bozukluğundan etkilenmiş çocuklar için hazırlandığını ama diğer konuşamayan bireylerinde kullanabileceğini anlatan Doç. Dr. Onur Kurt, “Ancak konuşmayı iletişim aracı olarak kullanamayan bir başka değişle alternatif iletişim gereksinimi olan diğer tüm bireyler tarafından da kullanılabilir. Alternatif iletişim konuşmayı iletişim aracı olarak kullanamayan bireylere başka kanalları kullanarak iletişim kurmaları için kullanılan yoldur. Farklı türleri var. Örneğin işaret dili. Resim değiş tokuşuna dayalı iletişim ve son yıllarda artık teknolojinin oluşturduğu imkanlarında kullanılmasıyla, bilgisayarlar, cep telefonları gibi cihazlarla kullanılabilen bazı yazılımlar var. Alternatif iletişim bu tür yollarla sağlanabiliyor. Konuşamayan insanların konuşma yerine başka iletişim araçlarını kullanması diyebiliriz” şeklinde konuştu.
“ETKİLİ BİR UYGULAMA OLDUĞU DENEYSEL OLARAK KANITLANDI”
Dokunkonuş’un doktora tezi olarak hazırlanıp geliştirilen bir yazılım olduğunu söyleyen Yrd. Doç. Dr. Derya Genç Tosun, “Dokunkonuşun diğer yazılımlardan farkını şöyle özetleyebilirim. Etkili bir uygulama olduğunu gösteren bir deneysel araştırmayla sonuçlandı. Şuan hali hazırda tekrar etkililiğine ilişkin çalışma devam etmekte. İlk bulguları da oldukça olumlu. Özellikle otizmli çocukların öğrenme özellikleri dikkate alınarak geliştirilmiş bir uygulama. Konuşma yetisini sonradan kaybeden, felç geçirerek ya da çeşitli hastalıklar sonucunda konuşma becerisini yitiren insanlarında kullanabileceği şekilde tasarlanan bir mobil uygulama. Konuşamayan bireylerin günlük yaşantıları içerisindeki iletişim ihtiyaçlarını, gereksinimlerini gidermek amacıyla geliştirildi. Bu yazılım yoluyla günlük yaşamlarının içerisinde talep etme, soru sorma ya da bilgi edinme gibi çeşitli iletişimsel işlevlere hizmet edecek öğretiler öğretilebilir” ifadelerini kullandı.
“DOKUNKONUŞLA ÇOCUKLAR İSTEDİKLERİNİ RAHATÇA ANLATABİLİYOR”
“Dokunkonuşu kullanabilmek için öncelikle bir yetişkin ya da öğretmen tarafından cihazın yönetilmesi gerekmektedir diyen” Tosun, “Bazı düzenlemeler yapmayı gerektirir. Aynı anda birden fazla kullanıcı için öğretim yapmak mümkün. Kişisel düzenlemelere her bir öğrenci için ayarlar menüsünden yapabilirsiniz. Çeşitli görsel semboller yer almaktadır. Arşivimiz bulunmakta. Yaklaşık 150’ye yakın sembolümüz var. Dilerse kullanıcılar bu sembollere yenilerini kendileri ekleyebilirler. Ses kayıtları oluşturabilirler her bir sembol için. Dokunkonuş yoluyla çocuklar söylemek istediklerini daha rahat ifade eder hale geliyorlar. Çünkü bu sembolleri kullanarak cümlecikleri ya da cümleler oluşturabiliyorlar. Kimi zaman bu yolla çocukların sözel yolla kendilerini ifade edebildiklerini görüyoruz. Bazı çocuklarda konuşma becerilerini de desteklediğini belirten araştırma bulguları bulunmakta. Benim doktora tez çalışmamda da katılan çocuklardan birinde de benzer gelişimleri kaydettik. Bazı kelimeleri kendisi sözel olarak ifade etmeye başlamıştı. Dolayısıyla kimi çocuklar içinde sözel dili desteklediği söylenebilir. Otizmli çocukların pek çoğu konuşma becerisine sahip değiller. Konuşamadıkları için, kendilerini ifade edemedikleri için çeşitli problem davranışlar gösterebiliyorlar. Hırçın davranışlar gösterebiliyorlar. Çocuklar kendilerini bu yolla ifade edebildiklerinde bu tür davranışlarında azalmalar gözleniyor. Daha sağlıklı bir iletişim kurabildiklerini söyleyebiliriz. Kendilerini ifade ettikleri içinde toplum içinde de daha uygun davranışlar gösterdikleri ve ailelerinin dışındaki bireylerle rahat bir iletişim kurabilecekleri söylenebilir” diye konuştu.
Dokunkonuş uygulamasını, tablet bilgisayarlara indirilebileceğini dile getiren Derya Genç Tosun, “Şuan İOS işletim sistemi uyumlu tablet bilgisayarlarda çalıştığını, android işletim sistemi bilgisayar ve cep telefonlarında da kullanılabilmesi için çalışmaların sürdüğü, bir de dokunkonus.com adlı web sayfası olduğunu belirterek, kullanıcıların gelişmeleri bu web sayfasından takip edebileceklerini kaydetti.
(İHA)