Türk Halk Müziğinin önemli kaynaklarından birisi olan Erzurum Türküleri üzerine yapılan bir araştırmada, Erzurum türkülerindeki: gurbet, ayrılık ve özleyiş ele alındı.
Gurbet, ayrılık ve özleyiş üzerine türküler
Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde “Erzurum Türkülerinin Acı Bir Yönü: Gurbet, Ayrılık ve Özleyiş” konulu bir makale yayınlayan Ahmet Faruk Karadaş, TRT repertuvarına kayıtlı 268 kırık hava, 40 uzun hava ve kaynakçada gösterilen eserlerdeki Erzurum türküleri incelediğini ifade ederek, “ Gurbet, ayrılık ve özlem temalı 26 türkü ayırt edilmiştir. Seçilen bu türkülerin temalarının yerine kullanılan motifler de gösterilmiş ve sonuç olarak, türküler bir nevi kimlik tahlili olduğu ve içerisinde tarih, coğrafya, psikoloji gibi ilimleri barındırdığı için bir araştırma aracı olabileceği aktarılmıştır” ifadesini kullandı.
“Türküler geçmişi ve geleneği anlatır”
Türkülerin insanların iç dünyasını yansıtan, beşikten mezara kadar en güzel anılarını içine alan ve dikkate değer edebi mahsuller olduğu anlatılan makalede , “Halk türkülerimiz bazen tarih belgelerinden daha değerli olmuştur. Türkülerde, gelenekle ve geçmişle ilgili eski yaşayışımızın izleri vardır. İnsan hayatının bir tür özeti olan, geçmişle günümüz arasında bağ kuran türküler, zengin içeriğiyle öne çıkmış, ezgiyle birleşerek sevilmiş ve akıllarda kalmıştır. Fakat türkülerde işlenen konular, genellikle acıyı içermektedir. Erzurum türkülerinde ise bu acı yön; gurbet, ayrılık ve özlem gibi motiflerle işlenmiştir. Erzurum yöresinde derlenen türküler çoğunlukla hüzünlü tarafıyla yansıtılmıştır. Söz konusu türküler, söyleyenin hayatından birer parça taşır ve dinleyen de kendi hayatından izler bulur. Birbiriyle bağlantılı olan gurbet, ayrılık ve özlem temaları, alt yapısında bir felsefe barındırır.” denildi.
“Türküler şehrin kimliğini ortaya koyar”
Aşığın gurbet ellerde gam yastığına yatması, ayrılığın bir dağ gibi üstüne gelmesi, rüzgardan sevgilisine selam götürmesini istemesi ve gurbette öldüğünde kuşların yasını tutacağını bilmesi, türkülerin felsefesini açıkladığını anlatan Ahmet Faruk Karadaş, “Ele alınan konularda ise zorluğun ve acının tarifi birtakım benzetmelerle açıklanır; engeller anlatılırken dağlara, dağları aşarken çobana, sevdiğine haber göndermeye çalışırken turnalara, sevgiliye duyulan hasretin büyüklüğünü tarif etmek içi Leyla ile Mecnun gibi halk hikâyesi kahramanlarına göndermeler yapılmıştır. Erzurum türkülerinde gurbet, âşığı zor durumda bırakmıştır ve bundan dolayı âşık, bu zor durumdan kurtuluşunu türkülerde aramıştır. Erzurum türkülerinin içinde barındırdığı duygular, dönemin ve şahıslarının psikolojik durumlarını bizlere göstermiştir. Bundan dolayı gurbet, ayrılık ve özlem temalı türkülerin, bir takım sosyal sorunlardan kaynaklandığı aşikârdır. Ayrıca bu çalışmaya dahil edilmeyen türkülerde, Erzurum’un fiziksel özelliklerinden de bahsedilmesi, şehrin kimliğini ortaya çıkarmaktadır. Bunun için Erzurum türkülerinin adeta bir hazine mahiyetinde olduğu, içinde barındırdığı bilgiler ve verdiği nasihatlerle geleceğimizi şekillendirmede bize ışık tuttuğu unutulmamalıdır.” dedi.