Kahverengi (esmer) şeker nedir? Esmer şeker, Beyaz şekere göre daha mı sağlıklıdır? Kahverengi şeker, dünyada beyaz şekerin renk ve aroma yönünden zenginleştirilmesi amacıyla çeşitli mineraller, azotlu bileşikler, vitaminler katılarak elde edilen bir üründür. Sofra şekeri alternatifi olarak kullanılan bir özel şeker türüdür. Saflaştırılmamış ürünlerin daha doğal ve sağlıklı olduğu düşüncesiyle; doğal adıyla piyasaya sürülen ürünlerin birkaç kat fiyatla pazarlanması söz konusu olmaya başladığı günümüzde, tüketicilerin bu eğilimlerini istismar etmeye yönelik girişimler de söz konusu olmaktadır.
Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) ülkemizde bir tartışma konusudur. 4634 sayılı Şeker Kanunu’nun ilgili maddesinde yer alan, Şeker üretimi ve arzında istikrarı sağlamak amacıyla pazarlanacak şeker miktarı; sakaroz kökenli ve diğer şekerler için ayrı ayrı olmak üzere; şeker türlerine göre, gerektiğinde nişasta kökenli şekerler için belirlenecek kota, ülke toplam kotasının %5’ini geçemez.
Bu kota son 4 yılda %50 azaltılarak %2,5 olarak belirlenmiştir. Önümüzdeki 2022/2023 pazarlama döneminde NBŞ kotası 68.750 ton olarak tahsis edilmiştir. Ülkemizde tümü özel sektöre ait olmak üzere (A) kotası tahsis edilen 5 şirkete ait 5 NBŞ fabrikası faaliyet göstermektedir. Ayrıca (A) kotası tahsisi bulunmayan 5 adet fabrika daha faaliyet göstermekte, bu fabrikalarda üretilen NBŞ, (C) şekeri kapsamında ihraç edilmekte veya ihraç ürünlerde kullanılmaktadır.
Şeker kanunu kapsamında kota tahsisi yapılan şirketlerin Nişasta Bazlı Şeker üretim kapasitesi 1 milyon 53 bin ton/yıldır. Kota tahsisi bulunmayan NBŞ üretimi kapasitesi ise 341 bin ton/yıldır.
İhraç bazlı üretim olarak; NBŞ ürünü (C) şekeri 524 bin ton ihraç edilmiştir. Yurt içine satılan NBŞ miktarı ise; Nisan 2022 sonu itibariyle 2021/2022 döneminde 48.500 ton olmuştur.
Ülkemiz şeker sektörünün ekonomik büyüklüğünün ne kadar olduğuna gelince; pancar şekeri fabrikalarının 13,6 milyar TL ve Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) fabrikalarının 5,6 milyar TL olmak üzere yaklaşık 19,2 milyar TL’dir.
Ülkemizde NBŞ fabrikalarının en büyüğü olan Cargill firması hakkında biraz bilgi vermek istiyorum. Firma ilk kez 1960 yılında Türkiye’de Bramer Ticaret A.Ş. ile yerel ortaklık kurdu. Zaman içinde dünyada ve Türkiye’de büyüdü. 2014 yılında; yeniden organize olarak Orta Doğu, Türkiye ve Kuzey Afrika pazarlarına hizmet etmeye başladı. Aynı yıl; bio-endüstriyel ürünlerin yerel olarak üretilmesi hedefiyle Alemdar Kimya A.Ş.’yi satın aldı. 2015 yılında Türkiye’nin önde gelen hayvan beslenmesi şirketlerinden Ekol Gıda hisselerinin %51’ini satın aldı.
Cargill, ülkemizde; 600’den fazla çalışanı ile İstanbul, Bursa, Adana, Ankara, Balıkesir, Kocaeli ve İzmir illerinde faaliyet göstermektedir. Türkiye’de faaliyet gösterdiği üç ana alan ise; gıda, yem ve endüstriyel ürünlerdir. Cargill ülkemizde 60 yıllık süre içerisinde 530 milyon dolarlık yatırım yapmıştır. Dünyada tahıl ticareti alanında 2. büyük şirkettir.
1865 yılında kurulan şirket, aralarında ülkemizin de bulunduğu 63 ülkede faaliyet göstermektedir. Şirketin 2020 yılı cirosu dünya ölçeğinde 524 milyar dolar, kârı ise 14,9 milyar dolardı ve şirket 2,2 milyon kişiyi istihdam ediyordu. Türkiye’nin 2020 yılında gayrisafi yurtiçi hasılası (Milli Geliri) ise 717 milyar dolardı. ABD merkezli bir AVM şirketi olan Walmart’ın cirosu ise 524 milyar dolar idi.
Bu bilgileri vermemin nedeni Cargill’in mali gücünü mukayese edebilmemiz içindir. Biz, dünya devleri olarak petrol şirketlerini konuşuruz hep. Ama bir de böyle şirketler var. Gelecek hafta şeker konusuna; tekrar ülkemiz özelinde eğilmek istiyorum...
