Temel ürünün; üretimi ve çeşidi, ülkeler için stratejik önemi, devlet veya özel sektör eliyle üretimi, dünyada oluşmuş büyük üretici şirketler gibi, pek çok başlıkta konu incelenebilir. İşin uzmanları, akademik çevreler bunu yapıyorlar. Benim değinmek istediğim, sıradan vatandaş olarak neleri bilmemiz gerektiğidir. Ülkemiz için şeker konusu önemli bir süreç izlemiştir. 1926 yılında 542 hektar alanda 4000 ton olan şeker pancarı üretimi, 1961 yılında 130.000 hektar alanda 2,9 milyon tona, 2017 yılında ise 340.000 hektar alanda 20,8 milyon tona ulaşmıştır. Bunun illere dağılımı ise 2017 yılında şu şekildedir:
Türkiye’de şeker sektörü 1925 tarihinden itibaren yasa ile düzenlenmiştir. 1956 yılında kanun yenilenmiş, 2001 yılından beri ise 4634 sayılı kanun ve ilgili mevzular çerçevesinde iş ve işlemler yürütülmektedir. Şeker üretiminde; sakaroz kökenliler pancar ve kamıştan, nişasta kökenliler ise mısır, buğday, patates gibi tarımsal ürünlerden üretilmektedir. Türkiye’de Pancar Şekeri ve Nişasta Bazlı Şeker (NBŞ) olmak üzere iki temel tür şeker üretimi yapılmaktadır. Nişasta bazlı şekerin iki türü olan; Glukoz Şurubu ve İzoglukoz’un (HFCS) her ikisi de ülkemizde üretilmektedir. Ülkemiz fabrikalarında pancar ve mısırdan şeker üretimi yapılmaktadır. Türkiye ilk pancar şekeri fabrikası 1926 yılında Uşak’ta kurulmuştur. İlk Türk şekeri ise aynı yıl Kırklareli’nde kurulan Alpullu Şeker Fabrikasında üretilmiştir. Türkiye’de ilk nişasta bazlı şeker fabrikası 1986 yılında Adana’da kurulan Sunar Mısır A.Ş.’ye aittir. Ülkemizde 33 adet pancar şekeri fabrikası bulunmaktadır. Özelleştirme İdaresi Başkanlığına bağlı Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.’ne ait 25 fabrikadan 10’u 2018 yılında yapılan özelleştirme ihaleleri ile özel sektöre devredilmiştir. Böylelikle 33 şeker fabrikası; devlete ait 15, özel sektöre ait 12 ve pancar kooperatiflerine ait 6 olmak üzere faaliyet göstermektedir. Mevcut durumda üretim olarak kamunun sektör payı %37, kooperatif fabrikalarının payı %35, özel sektör fabrikalarının payı ise %28 olmaktadır. Türkiye’de 33 şeker fabrikasının kurulu şeker üretim kapasitesi yaklaşık 3,6 milyon ton/yıldır. Ülkemizde 2021/2022 pazarlama yılında ihraç amaçlı pancar şekeri dahil üretim miktarı 2 milyon 520 bin tondur. Ülkemizin yıllık şeker ihtiyacı 2 milyon 500 bin tondur. Türkiye’nin dünya pancar şekeri üretimindeki payı 2020/2021 sezonu itibariyle %9’dur. Bu üretim ile dünyada 5. sıradadır. Beyaz şeker (sakaroz) üretim prosesinde, ham maddenin kamış veya pancar olmasına bağlı olarak bazı değişiklikler bulunmakla birlikte; her iki proses sonucu üretilen uluslararası standartlara uygun şekerler arasında kalite farkı bulunmamaktadır. Tatlılık; şekerin miktarı ile bağlantılı olup, şekerin kristal boyutu ile ilişkisi bulunmamaktadır. Kristal şekerin günlük kullanımında kullanılan ölçekler (çay kaşığı, yemek kaşığı, bardak vb.) ağırlık değil hacim esasına dayandığından aynı ölçekteki ince veya iri kristal boyutlu şeker miktarı birbirinden farklı olmakta ve dolayısıyla tatlılıkları da farklı olmaktadır. Sonuç olarak; aynı miktardaki şekerlerin tatlılığının aynı olmasına karşın, aynı hacimdeki şekerlerin tatlılığı farklı olabilmektedir.
Konuya devam edeceğim...
