Azerbaycan için “İki devlet, tek millet” denir. Sahiden de öyledir. Arada tercüman olmadan Azerbaycan Türk’ünün ne dediğini anlarız.
Dil yaşar, toplumlar içinde gelişir, çoğalır. Azerbaycan Türkçesi ile bizim gündelik yaşamda kullandığımız Türkçe arasında biraz lehçe farkının yanı sıra Osmanlı döneminde kullanılan sözcükler ağır basar. Anadolu gelenek ve töreleriyle örtüşen toplumsal bir yapısı vardır…
Günümüzde Azerbaycan’ın yanı sıra İran ve Türkiye’de yaşayan çok sayıda Azerbaycan Türk’ü var…
Azerbaycan’ın Bursa’daki sesi ise Azerbaycan Kültür Derneği Bursa Şubesi Başkanı Handan Askeran Ton’dur.
Yanlış anlaşılmasın, hiçbir zaman da yörecilik yapmaz. Tam bir Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürk sevdalısıdır. Her daim şehrinden, ülkesinden, ülkesinin bölünmez bütünlüğünden yanadır.
Handan Askeran Ton Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti’nin kuruluş yıldönümünü anımsatırken, Türk ve İslam dünyasında laik, çağdaş ve demokratik prensipleriyle tarihte yerini alan ilk Cumhuriyeti olduğuna dikkat çekerken….
Bu yönüyle bu yönüyle Türk coğrafyasında umut ve ilham yarattığına, mücadelesi ve uygulamalarıyla esaret altındaki halklara örnek olduğunu söyledi…
‘DÜNYA DEVLETLERİ TARAFINDAN DA KABUL EDİLDİ’
Azerbaycan’ının Cumhuriyet’in kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı Mehmet Emin Resulzade’dir…
Handan Askeran Ton da Mehmet Emin Resulzade’ye atıfta bulundu:
“Musavat Partisi Başkanı olarak taşıdığı Türkçülük ve bağımsızlık ideallerini farklı siyasi çizgide olan tüm oluşumlarda ve Azerbaycan halkı nezdinde birleştirmeyi başaran bir lider olarak tarihteki yerini almıştır.
Bu cumhuriyet parlamentosuve anayasasında yer alan ilkelerle dünya devletleri tarafından da kabul görmüştür…”
Azerbaycan’ın o tarihte uluslararası camiada onay görmesine vurgu yapan Ton, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Paris Barış Konferansında bağımsız bir devlet olarak kabulünün yanı sıra 23 ülke tarafından da bağımsızlığı kabul edildi.
Bu ülkelerde büyükelçilik ve misyon düzeyinde diplomatik ilişkiler kurdu. İkili ve çok taraflı anlaşmalara imza atarak ülkesinin ve devletinin ali menfaatlerini korudu ve geliştirdi.”
AYDINLAR TARAFINDAN VERİLEN BAĞIMSIZLIK MÜCADELESİ
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıllardaki koşullara atıfta bulunan Handan Askeran Ton, Çarlık Rusya’sının sonu ve Bolşevik ihtilalinin ilk döneminde aydınlar tarafından verilen bağımsızlık mücadelesine değindi.
Ton, aydınların verdikleri mücadelede özellikle de Rus destekli Ermeni Taşnak grupları tarafından Azerbaycan’da başlatılan kitlesel kıyım ve işgal gibi olumsuz koşullara rağmen Cumhuriyeti ilan etmeyi başardıklarını dile getirdi.
Handan Askeran Ton, 15 Eylül 1918 de Bakü’ye giren Türk İslam Ordusunun desteğinin ise iki devlet arasındaki kardeşliğin ve dostluğun en önemli gelişmesi olarak tarihe geçtiğine söyledi…
Ve dedi ki:
“Mehmet Emin Resulzade’nin Cumhurbaşkanlığında bu mücadeleyi yürüten ve kurulan cumhuriyette yer alan Feteli Han Hoyski, Ali MerdanTopçubaşov, NesipbeyYusufbeyli, M. Syidov, H.Ağayev ,HudadatRefibeyli ve daha pek çok isim 23 ay süren devleti , demokrasi gelenekleri gelişmiş ülkeler prensipleri doğrultusunda ayakta tuttu.
Türk ve İslam dünyası için birçok ilk Azerbaycan Demokratik Halk Cumhuriyetinde uygulandı ve yaşatıldı. Kadınlara siyasi hakların tanınması bu ilklerden sadece biridir.9 Kasım 1918 de üç renkli bayrağın kabulü, günümüzün Azerbaycan Devletine intikal eden en büyük miraslardan biridir.”
AYNI İDEALLERLE İKİNCİ KEZ KAZANILAN BAĞIMSIZLIK
Handan Askeran Ton 27 Nisan 1920’de Kızıl ordu tarafından sonlandırılan Cumhuriyet’in 70 yıl süren Sovyet esaretinde Azerbaycan Türk’ünün gönlünde ve hafızasında en şerefli dönem olarak korunduğuna dikkat çekti.
Ton “Sovyetlerin dağılma sürecinde Resulzade’nin izinden giden Ebülfez Elçibey başkanlığında Halk Cephesi tarafından sürdürülen milli bağımsızlık mücadelesi aynı ideallerle ikinci kez yeniden kazanılmıştır” dedi.
Azerbaycan Kültür Derneği Bursa Şubesi Başkanı Handan Askeran Ton, sözlerini şöyle noktaladı:
“28 Mayıs 1918 de kurulan Azerbaycan Demokratik Halk Cumhuriyeti Mehmet Emin Resulzade’nin “insanlara hürriyet, milletlere istiklal” ve “bir kere yükselen bayrak bir daha inmez”şiarı içinde sadece Azerbaycan’da değil Türk tarihinin de bir şeref vesikasıdır.
Türk dünyasına nice 28 Mayıs gurur ve sevinci temennisi ile Cumhuriyetimizin 104’üncüyıldönümü kutlu olsun.”
