İlk kez Gazi Günü adı altında 1927 yılında Samsun’da kutlandı. ş, 24 Mayıs 1935’te de Atatürk Günü olarak resmiyet kazandı. Beşiktaş’ın girişimleriyle Fenerbahçe Stadı’nda kutlanan ilk 1 Mayıs yüzlerce sporcunun katılımıyla spor gününe dönüştü.
Beşiktaş kurucu üyesi Ahmet Fetgeri Aşeni, Atatürk Günü’nün tüm gençliğe mal edilebilmesi için "19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı" olarak her yıl kutlanmasını önerdi.
Atatürk’ün de onayı ile 20 Haziran 1938 tarihinden itibaren 12 Eylül darbesine kadar "Gençlik ve Spor Bayramı" olarak kutlamaya başladı…
Çakma Atatürkçü darbeci başı Kenan Evren 1981 yılında kanun çıkartarak Gençlik ve Spor Bayramı’nın adını Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı” olarak değiştirdi….
BİZİM KUŞAK ATATÜRK STADYUMU’NDA KUTLARDI!
Özetle bizim kuşak 19 Mayıs’ları Stadyumlarda Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutladı… Koreografi aylar önceden belirlenir ve beden eğitimi öğretmenleri öğrencileri Atatürk Stadyumu’nda yapılacak gösterilere hazırlardı. Kıyafetler hazırlanırdı.
17 Mayıs’ta büyük prova yapılırdı. 19 Mayıs’ta Atatürk Stadyumu’nda Gençlik ve Spor Bayramı büyük bir coşkuyla kutlanırdı.
En görkemlisi ise hep Işıklar Askeri Lisesi öğrencileri muhteşem insan kuleleri olurdu. Artık 19 Mayıs, stadyumlarda kitlesel olarak kutlanmıyor. İlçe belediyeleri, okullar, sivil toplum kuruluşları birbirinden bağımsız kutlamalar yapıyor.
NUTUK’UN GİRİŞİ!
Mustafa Kemal Atatürk Samsun’a çıktığı tarih olan 19 Mayıs'a büyük önem atfettiği Nutuk’un girişinde yer vermesinden bellidir. Atatürk Nutuk'un girişinde şöyle demektedir:
"1919 yılı Mayıs'ının 19'uncu günü Samsun'a çıktım. Genel durum ve görünüş:
Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu topluluk, Genel Savaşta (Birinci Dünya Savaşı'nda) yenilmiş, Osmanlı ordusu her yanda zedelenmiş, koşulları ağır bir ateşkes anlaşması imzalanmış. Büyük savaşın uzun yılları boyunca, ulus, yorgun ve yoksul bir durumda. Ulusu ve ülkeyi Genel Savaş'a sürükleyenler, kendi yaşamlarının kaygısına düşerek, yurttan kaçmışlar.
Padişah ve Halife olan (Saltanat ve halifelik katında oturan) Vahdettin, soysuzlaşmış, kendini ve yalnız tahtını koruyabileceğini umduğu alçakça önlemler araştırmakta. Damat Ferit Paşa'nın başkanlığındaki hükümet, güçsüz, onursuz, korkak, yalnız padişahın isteklerine uymuş, onunla birlikte kendilerini koruyabilecek herhangi bir duruma boyun eğmiş."
‘MUSTAFA KEMAL DİRENİŞİ ÖRGÜTLER’
Falih Rıfkı Atay'ın Hâkimiyet-i Milliye gazetesinde yayımlanan makalesinde şunlar yazıyordu:
"Mustafa Kemal'in Samsun yolculuğundan birkaç gün önce 15 Mayıs'ta İzmir işgal edilir. Fevzi Çakmak, adalardaki Rumların İzmir'e çıkma girişiminde bulunmaları durumunda ateşle karşılık verilmesi emrini verdiği için 1. Ordu'daki görevinden azledilmiştir.
Yerine ise Cevat Paşa getirilir. Mustafa Kemal, devir töreni sırasında silah arkadaşlarına kararını açıklar.
'Ben Anadolu'ya gidiyorum, aramızda fazla münakaşaya lüzum yok. Bana yardım edeceksiniz' diyor. Muvafakat cevabı alıyor. Cevat Paşa'ya, Ulukula civarında bulunan 20. Kolordu'nun hemen Ankara'ya hareket etmesini ve kendisiyle haberleşebilmek için gizli bir şifre hazırlattırmasını söylüyor."
Aslında Vahdettin, Mustafa Kemal'i Anadolu'nun dört bir yanında başlayan direnişi kırmak ve kendisini temsilen devleti kurtarmak üzere gönderiyor. Ama tam tersi oluyor; Mustafa Kemal Atatürk direnişi örgütlüyor. Sivas ve Erzurum kongreleri, Ankara'ya geçiş ve Meclis'in açılışı gibi süreçlerden sonra Kurtuluş Savaşı'na başkomutanlık yapıyor.
BANDIRMA VAPURU İLE SAMSUN’A GİDİŞ!
Mustafa Kemal'in Samsun'a yola koyulacağı gün bir düşman torpidosunun Bandırma Vapuru’nu takip edeceği haberi gelir.
Falih Rıfkı Atay anılarında şöyle der:
"Gazi bir anda karar verdi. 'Düşündüklerimi tatbik edemedikten sonra ölmek daha iyidir.' Hemen Galata rıhtımına iniyor, bir sandalla vapura gidiyor, kaptana hareket emri veriyor. Kaptan ilk defa Karadeniz'e çıkacaktır ve pusula da bozuktur. 'Kaptan Efendi' diyor, 'Kıyı kıyı gidersiniz.
Maksat Anadolu'nun herhangi bir yerine ayak basmaktan ibarettir. Eski Bandırma çalkana çalkana Sinop'a varıyor, daha kısa kara yolu olmadığından gene onunla Samsun'a gidiliyor.
Belki bir torpido takibe çıkmıştır. Fakat Karadeniz'in azgın dalgalarıyla boğuşmaktan kıyı taraflarını arayamamıştır. Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun toprağına işte böyle ayakbastı."
19 MAYIS'TAN SONRA HIZLA HAREKETE GEÇİYOR
Atatürk Samsun İngiliz işgali altında olduğundan Havza'ya geçer, 28-29 Mayıs'ta; Havza genelgesini yayınlayarak işgalin protesto edilmesi ve mitingler yapılması çağrısında bulunur.
Oradan Amasya'ya geçer ve 21-22 Haziran 1919'da Amasya genelgesi yayınlayarak işgale karşı mitingler yapılması çağrısında bulunur. Ardından Amasya'ya gider ve orada yayınladığı genelgede özetle şu tespitleri yapar;
"Vatanın bütünlüğü, milletin istiklâli tehlikededir. İstanbul Hükümeti, üzerine aldığı sorumluluğu yerine getirememektedir. Bu hal, milletimizi âdeta yok olmuş göstermektedir.
Milletin istiklâlini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Milletin içinde bulunduğu bu duruma göre harekete geçmek ve haklarını yüksek sesle cihana işittirmek için her türlü tesir ve denetimden uzak milli bir heyetin varlığı zaruridir."
23 Temmuz -7 Ağustos 1919'da Erzurum Kongresi; 4-11 Eylül 1919'da ise Sivas Kongresi toplanır. Ankara'ya geçer ve tüm illerden gelen temsilcilerle 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni açılır. Düzenli bir yönetim ve düzenli ordu kurup vatanı düşmanlardan kurtarmak için mücadeleye başlanır.
Henüz Samsun'a ayak basalı 1 yıl bile olmamıştır!
1.İnönü, ardından 2. İnönü, Sakarya Meydan Muharebesi ve 26 Ağustos 1922'de başlayıp 30 Ağustos'ta sona eren Büyük Taarruz ile Başkomutanlık Meydan Muhaberesi kazanılır. Akabinde düşman elinde bulunan tüm topraklar geri alınır. 9 Eylül'de İzmir, 11 Eylül'de Bursa kurtulur. 11 Ekim 1922'de Mudanya Mütarekesi imzalanır.
Atatürk Samsun'a ayak bastığında ve Milli Mücadele'yi başlattığında 38 yaşındadır; günümüz ile mukayese edecek olursak 1984 doğumlular kadardır.
Atatürk dehasını vatanseverlikle, cesaret ve akılla taçlandıran, tüm dünyada takdir edilen büyük bir liderdir, nokta…
