Türk Metal Sendikası Genel Başkan Yardımcısı Yusuf Ziya Odabaş’ın yönettiği oturumdaMESS Toplu İş Sözleşmesi Düzeni ve MESS Grup Toplu İş Sözleşmesi gündeme getirildi. ToplantıyaTürk Metal Araştırma ve Eğitim Merkezi Başkanı Dr. Naci Önsal ile Türk Metal Sendikası Genel Sekreteri Avukat Taliphan Kıymaz konuşmacı olarak katıldı.
Türkiye’deki sayılı toplu iş sözleşmesi uzmanlarından olan Dr. Naci Önsal yılların verdiği deneyimle, bir sürü kitap ve makale okuyarak edinilebilecek karmaşık mevzuatı en anlaşılır şekilde özetleyerek başarılı bir sunum gerçekleştirdi.
Dr. Naci Önsalsendika ve Toplu İş sözleşmesi (TİS) hakkının mülk edinme, yaşam, eğitim, sağlık gibi en temel insan hakkı olduğuna vurgu yaptı.
Anayasa’nın 51 maddesinde sendika hakkının yer aldıığınıanlattı:
“Çalışanların sendika oluşturabileceğine dair Anayasal haklara dair düzenleme 6356 Sayılı Sendika ve TİS yasası ile gerçekleşti. Sendika ve TİS hakkı artık insan hakkıdır. Uluslararası sözleşmelerde herkes diye başlar. İşçiler, işsizler, kadınlar, emekliler sendika hakkını kullanabilir. Bugün Türkiye’de kamu çalışanları ve işçiler sendika kurabiliyor…”
SENDİKAL ÖRGÜTLENMEDE AŞILMASI GEREKEN BARAJLAR!
Sendikaların işçilerin hak ve çıkarlarını iyileştirmek üzere kurulduklarını ve en önemli faaliyetlerinin ise TİS yapmak olduğunu anlatan Dr. Naci Önsal, TİS’in Anayasa’nın 53. Maddesi’nde yer aldığına dikkat çekti:
“Sendika ve TİS yasasında 20 işkolu var. Türk Metal 12’inci metal işkolunda kurulmuş bir sendikadır. Türkiye’de sendikalar toplu sözleşme için iki barajı aşmak zorunda. Birincisi işkolu barajıdır. Sendikanın Kurulu işkolundaki işçilerin yüzde 1’ini örgütlemesi gerekir. İşte bu nedenle 260 sendikadan sadece 54’ü Toplu iş sözleşmesi yapar.
İkinci baraj ise şudur. Kurulu işkolunda yüzde 1 artı 1 üyeyi kaydettiniz. Örneğin işverenin bir oteli varsa işçiler 100 kişi ise 51’inin sendikaya üye olması gerekir. Değişik illerde 3 oteli varsa, sisteme göre hepsi ile bir toplu sözleşme yapılır.
Buna işletme toplu sözleşmesi denir.
İş Kanunu sadece işyerini tanımlar. İşletme iş kanununda yoktur. İşyeri ve İşletme TİS’i farklı konulardır. Bir işletme toplu iş sözleşmesi yapılıyorsa, tüm işletmede çalışan işçilerin yüzde 40’ının üye yapılması gerekir.
Firma işveren sendikasına üye ise TİS İşveren sendikası ile işçi sendikası arasında yapılır. Üye değilse işveren ile işçi sendikası arasında TİS yapılır.”
Örneğin Türk Metal’in yetki aldığı pek çok işletme işveren sendikasında örgütlü ise grup toplu sözleşmesi yapılır İşyeri, işletme ve Grup TİS’i olmak üzere sözleşme yapılır.”
ANLAŞMA OLMAZSA DEVREYE ARABULUCU GİRİYOR!
Türü ne olursa olsun izlenecek yolun aynı olduğuna vurgu yapan Dr. Önsal sözlerini şöyle sürdürdü:
“İşçi sendikası Çalışma Bakanlığından yetki aldığında 15 gün içinde işvereni TİS için davet eder. İşçi sendikası bu sürede tekliflerini yazılı olarak işverene vermek zorundadır, bunu süresinde yapmazsa yetki düşer ve TİS yapamaz..
Tarafların görüşme süreci kanuna göre 60 gündür. Kanunda 60 günün kaç gününde müzakere edileceği, toplantının şekli tutanak düzenlenmesi yoktur. Teamüle bağlanmıştır. 60 günde taraflar anlaşmışsa TİS’i 4 nüsha düzenleyip imzalar; 2’si çalışma bakanlığına gider. İşveren ve işçi sendikası birer nüsha alır.”
Naci Önsal arabuluculuk sistemi hakkında ise şunları anlattı:
“Taraflar anlaşmazsa arabuluculuk aşamasına geçilir Kimlerin arabulucu olacağı Resmi Gazetede ilan edilen listede vardır. Arabulucu tarafların uzlaşması için çaba gösterir, çalışma süresi 15 gündür; taraflar anlaşamazsa 6 gün uzatır. Anlaşma sağlanamazsa arabulucu hazırladığı raporu Çalışma Bakanlığı’na iletir. Çalışma Bakanlığı da sendikaya tebliğ eder…”
GREV VE LOKAVT AŞAMASI, GREV ERTELEMESİ
İşte burada grev ve lokavtın gündeme geldiğini söyledi:
“Grev ve lokavt aşaması ise şöyledir. İşçi sendikası arabulucu raporunu tebliğ ettikten sonra 60 gün içinde 6 gün önceden haber vermek kaydıyla grev kararı alır. İşveren de lokavt kararı alabilir. İşçi sendikası greve gitmeden işveren lokavta çıkabilir. Buna saldırı lokavtı denir. Grevin başlamasından sonrakine ise savunma lokavtı denir. İkisi de üretimin durdurulmasıdır.
İki durumda grev ertelenir. Birincisi şudur; işçi sendikası grev ilan ettiğinde işçilerin dörtte biri imza toplayıp grev oylaması isteyebilir. Sandıktan hayır çıkarsa işçi sendikası greve devam edemeyecek ve Yüksek Hakem Kurulu’na başvuracaktır.
İkincisi ise sendikanın fiili grevini Cumhurbaşkanı 60 gün süreyle erteleyebilir. 2 gerekçenin bir arada ya da birinin olması lazım; milli güvenliği ya da ülkenin sağlığını tehdit ediyorsa!
Ertelemeden sonra ise doğrudan Çalışma Bakanlığı yetkilidir. Bakanlık bürokratları devreye girer. Ertelemede işçi sendikası yüksek hakem kuruluna gitmek zorundadır…”
YÜKSEK HAKEM KURULU ADİL OLMALI
İşçi sendikalarının hiç istemediği süreç Yüksek Hakem Kurulu’na gidilmesi. Zira Yüksek Hakem Kurulu’ndan kararlarından ne sendikalar ne de işçiler memnun kalmıyor. Önsal bu süreç hakkında şu bilgileri paylaştı:
“Grevin yasada ucu açıktır. Türkiye’de 3 yıl süren grevler var! Yüksek Hakem Kurulu Türkiye işçi sendikalarından 2; işveren sendikası konfederasyonundan 2; Çalışma Bakanlığı’ndan 1; YÖK’ün atadığı 1, Cumhurbaşkanı’nın atadığı 1 temsilci ile Yargıtay’ın en yaşlı üyesinin başkanlık ettiği 8 kişiden oluşur.
Kurulda oy çokluğu eşit ise, Başkanın oyunun olduğu taraf kazanır.
İşçi Yüksek Hakem Kurulu’ndan dertlidir. Zira sonuç sendika ve işçileri memnun etmez. Yüksek Hakem Kurulu ölçünün altında maddeler vermekte, eski sözleşmelerdeki hükümleri işçinin aleyhine değiştirebilmektedir.
Yüksek Hakem Kurulu’nun adil olması, her iki tarafı da dengede tutabilecek bir kararın çıkması istenen bir durumdur…”
Sendikal örgütlenme ve yetkiden TİS’e, arabulucuya ve Yüksek Hakem Kurulu’na karmaşık bir konuyu bütün halinde öğrenmiş olduk…
Taliphan Kıymaz ise Çalışma Bakanlığı’nın istatistiki verilerini paylaştı. Türk Metal’in metal işkolundaki sendikalı üyelerin yüzde 73,9’unu 215 bin 174 üye ile çatısı altında topladığını anlattı. Türk Metal’İn 29 şube ile 8 bölge temsilciliği olduğunu söyledi.
Türk Metal’in örgütlü olduğu işyerlerinin Türkiye’nin en önde gelen işletmeler olduğuna somut örnekler vererek dikkat çekti. Türk Metal’in sosyal projelerini anlattı. Daha sonra ise geçmiş dönem başarılı toplu iş sözleşmeleri ile 2021-2023 dönemi toplu iş sözleşmesi taslağına dair bilgileri paylaştı…
