Keşifler, deniz ulaşımının, ticaret enstrümanlarının gelişmesi kitlesel çılgınlıklara neden olmuştur. Ekonomi tarihine bakıldığında böylesi piklere 1637, 1720, 1929, 1973-78 ve 2001 yıllarında tanık olunmuştur.
1637 Lale Çılgınlığının doruk yaptığı tarihtir. Hollandada başlayan lale soğanındaki değer artışlarının küresel ekonomiyi tehdit eden bir çılgınlığa dönüşmesiyle tarihte yerini almıştır. Bu tarihte IV Muratın tahtta olduğunu görüyoruz ve 1640ta ölmeden önce devlet adamlarına, imparatorluğun eski parlak günlerine dönmesine yönelik ekonomik ve siyasi projeler hazırlanması emrini vermiş. Lale Balonunun patlamasının bizim topraklarımızda etkisi hissedildiği görülüyor. Sonrasında Osmanlı zaten gerilemeye başlıyor.
1720ye gelindiğinde yeni bir çılgınlık karşımıza çıkıyor; South Sea Company Balonu
Kıtalararası deniz ulaşımının yükselmesiyle sadece hammadde değil, köle ticaretinin de etkisiyle bir İngiliz şirketi olan South Sea Companynin dünyanın en büyük değeri olmasına şahit olundu. Şirket değeri aylarca her saniye arttı, hatta o günlere ait gece yarısı Amsterdam sokaklarında şirketin hisse senetlerini satan adamın ünlü bir karikatürü mevcuttur.
Bu çılgınlığın dünyada refah etkisi yaptığı görülüyor. Osmanlıda bu döneme Lale Devri adı veriliyor. South Sea Company Balonunun pik noktasında Osmanlıda bazı ilklerin yaşandığı kayda geçmiş. Son derece mütevazi bir padişah olan III. Ahmet bu dönemde 27 yıl boyunca tahtta kalıyor. 1720de III. Ahmet, Batıya ilk mehter takımını hediye gönderiyor. Yine aynı yıl Osmanlı tarihinde ilk defa yurtdışına büyükelçi atıyor, Çelebi Mehmed Efendinin sefaret vazifesiyle Fransaya atandığı görülüyor. Küresel zenginlik sonrasının beklenen gelişmeleri
Balon sönüyor, o 27 yıl hüküm süren hükümdar Patrona Halil tarafından tahttan indiriliyor.
Geliyoruz 1929 Buhranına
Hisse senedi borsalarının gelişmesi, insanoğlunun yeni bir balon yaratma içgüdüsüyle birleşince 1921de başlayan ve 1929da sonlanan tarihi bir balonu yarattı. Büyük Buhran adıyla anılan bu olay II. Dünya Savaşının patlamasına neden oldu.
Şüphesiz genç Cumhuriyet kurulurken olumlu bir küresel trend mevcutken, 1930 sonrasında dış etkiyle sıkıntıların yaşanmaya başladığı görülüyor. Dış ticaret açığı, devlet eliyle kalkınma politikasının uygulanmasını zorunlu kılıyor. Bugünlerde hala kıtlık olarak adlandırılan dönem işte böyle yaşanıyor. Bu döneme denk gelen 6. Türkiye Cumhuriyeti Hükümetinin yaklaşık yedi ay sürdüğünü görüyoruz.
1973te bu sefer petrol fiyatlarında sert yükselişleri görüyoruz. Bu ilk atağı 1978deki ikinci dalga izliyor ve biz de kuyruklarla hatırlanan bir dönem yaşanıyor.
2000 yılı Teknoloji Balonunun patlamasını takiben tüm dünya sarsıldı, bizdeki tezahürüne 2001 Krizi diyoruz. Siyasi gelenekleri ortadan kaldıran bu süreç sonrasında dünya yeni bir balonu (Kredi Balonu) şişirmeye başladı. Balon, 2009 hava kaçırmaya başlasa da sınırsız para basımıyla bugünlere gelinerek sahte refahın devamı sağlandı, mutlak kudretler oluştu.
Küresel ekonomik gelişmeler hayatımızı şekillendirmeye devam edecektir. Bu gerçeği bir görsek, sanırız dünyamız daha yaşanası bir hal alacaktır.
Sayın Parasızı rahmetle anıyoruz
Prof Dr. İlker Parasızın vefatını üzülerek öğrendik. Bilim camiası ve EKOHABER Ailesi önemli bir değerini kaybetti. Allahtan rahmet, yakınlarına sabırlar diliyoruz. Hocamız nur içinde yatsın
SİZİN DÜŞÜNCELERİNİZ?
