Islahçı hakkı başvuru ve Islahçı hakkının dava yoluyla korunması

Islahçı hakkından doğan haklar, hem hukuk hem de ceza davaları ile korunmaktadır (BitÇeşK m.56 vd. ve m.66). Bu sebeple, söz konusu davalar, hem başvuru hem tescilli ıslahçı hakkına çeşide ait ıslahçı hakkı koruması sağlar.
Islahçı hakkı koruması genel nitelikli değildir. Yani yeni bitki çeşitlerinin ıslah edilerek, ıslahçı hakkının Kütüğe kaydedilerek tescil suretiyle korunuyor olması, hak sahibine mutlak anlamda inhisari yetkiler verildiği anlamına gelmez (BitÇeşK m.14). Islahçı hakkı başvurusu veya Islahçı hakkından doğan korumanın kapsamı, çiftçi istisnası ile sınırlandırılmıştır. Buna göre, hak sahibinin, BitÇeşK'nın 14/I madde fıkrasında belirtilen yetkilerine aykırı olmamak kaydıyla, tarımsal üretimin korunması ve kollanması amacıyla, çiftçilerin kendi arazilerinde yaptıkları üretim sonucunda elde ettikleri üründen, yine kendi işledikleri arazilerinde yapacakları yeni üretimleri için, hibrit ve sentetik çeşitler hariç olmak üzere, korunan bir çeşidin çoğaltım materyalini kullanabilmeye yetkileri bulunmaktadır (BitÇeşK m.17).
Korumanın kapsamını;çeşidin korumaya alınmasında genel şartlar, isimlendirme ve ismin kullanılması, korunan çeşit sahibinin inhisari yetkileri, çeşitle ilgili hak sahibinin iznini gerektiren faaliyetler ile bu faaliyetlerin çerçevesi belirler (BitÇeşK m.3, 5, 6, 7, 8, 9, 14). Çeşitle ilgili korumanın anlamı, yani ıslahçı hak konusu yen bitki çeşitle ilgili koruma için asgari olarak genel şartlardan yenilik, farklılık, yeknesaklık ve durulmuşluk konusunun ne olduğu ve çeşitle ilgili hangi faaliyetlerin yenilik, farklılık ve durulmuşluk konusunu etkilemediği hangi hususları ıslahçı hakkına tecavüz edildiğinde ortaya çıkar.
Islahçı hakkı tecavüze uğrayan hak sahibi, gerek özel düzenlemelerden ve gerekse genel olarak TTK veya TBK'nın haksız rekabeti düzenleyen hükümlerinden yararlanabilir.
Islahçı hakkının, tescille korunan hakkın başkaları tarafından kullanılmasını engelleyen bir tekel hakkı olması nedeniyle, hangi fiillerin bu hakka tecavüz sayılacağına ilişkin bir düzenleme yapılması gereğinden yola çıkılarak, BitÇeşK'nın 56 ncı maddesinde, tescilli ıslahçı hakkın sağladığı hakka tecavüz sayılan fiiller sıralanmış ve hangi şartlar altında bu konuda dava açılabileceğine ilişkin hükümler düzenlenmiştir. Bu sebeple, ıslahçı hakkından doğan hakların korunması ile ilgili esaslar, kurallar ve koşullar özel olarak BitÇeşK'deki hükümler çerçevesinde tanımlanmıştır. Islahçı hakları tecavüze uğrayan hak sahibi de bu özel düzenlemelerdeki hükümlere dayanarak görevli ve yetkili mahkemede dava açabilir ve yasal haklarını kullanabilir (BitÇeşK m.57 vd., m.68).
BitÇeşK'de öngörülen ilkeye göre, ıslahçı hakkına tecavüz sayılan fiillerden söz edilebilmesi için, korunan çeşitle ilgili ıslahçı hakkının tescili veya geçerli ıslahçı hakkı tescil başvurusunun yayınlanmış olması gerekmektedir (BitÇeşK m.36). Bunların yokluğu halinde, hak sahibinin yeni bitki çeşidi üzerindeki hakkı, materyalin üretilmesi veya piyasaya piyasaya sürülmüş olması koşulu ile dürüstlük ilkesine göre korunabilir (TTK m. 54 vd.).
Dava, bir başkası (davalı) tarafından sübjektif hakkı ihlal edilen veya tehlikeye sokulan veya kendisinden haksız bir talepte bulunulan kimsenin (davacının), mahkemeden hukuki koruma (himaye) istemesidir.
Bir sübjektif hakkın mahkemeler vasıtasıyla ileri sürülmesi yetkisine, dava hakkı denir.
İhlal veya eş anlamı ile tecavüz, dar anlamda bir haksız fiildir. Dar anlamda haksız fiil sorumluluğunun ilk kurucu unsuru, insan davranışıdır. Hukuki varlıkların ihlali ve bundan doğan zarar, kusur sorumluluğunda insan davranışına dayanır.
Islahçı hakkı başvuru ya da tescilli ıslahçı hakkına tecavüz (ihlal) halinde, hukuk ve caza davaları açılabilir.
Islahçı hakkını ihlal halleri, yani tecavüz sayılan fiiller BitÇeşK'nın 56/I madde fıkrasında sınırlı sayıda (numerus clausus) belirtilmiştir. Buna göre, aşağıda belirtilen fiiller ıslahçı hakkına tecavüz sayılır:
A. Aşağıda sayılan yetkileri hak sahibinin rızası olmadan kullanmak (BitÇeşK m.14/I)
a) Üretmek veya çoğaltmak
b) Çoğaltım amacıyla hazırlamak
c) Satışa arz etmek
d) Satmak veya diğer şekillerde piyasaya sürmek
e) İhraç veya ithal etmek
f) Depolamak
B. Korunan çeşide ait çoğaltım materyalinin, hak sahibinin inhisarî yetkilerini ihlâl etmek suretiyle üretildiğini bildiği veya bilmesi gerektiği halde, söz konusu materyali çoğaltım amacıyla hazırlamak, çoğaltmak, satışa sunmak, satmak veya diğer şekillerde piyasaya sürmek, ihraç etmek, ithal etmek veya bu amaçlarla depolamak. C. Sözleşmeye dayalı lisans veya zorunlu lisans ile verilmiş yetkileri izinsiz genişletmek veya bu yetkileri üçüncü kişilere devretmek
D. BitÇeşK'nın 9 uncu maddenin dördüncü ve beşinci fıkralarını ihlâl etmek.
E. Hakkı gasbetmek
F. Yukarıdaki (A) ila (E) paragraflarda sayılan fiillere iştirâk veya yardım etmek veya teşvik etmek veya hangi şekil ve şartta olursa olsun bu fiillerin yapılmasını kolaylaştırmak.
G. Kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya piyasaya sürülen materyalin nereden alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmekten kaçınmak (BitÇeşK m.56/I).
Yürekten esenlikler ve çalışmalarınızda
başarı dileklerimizle saygılarımızı sunarız.