Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması

Yaşadığımız süreç içinde, mali ve ekonomik güçlük içinde olan bazı şirketlerin, malvarlıklarından önemli kısmını diğer yavru ortaklığa ya da ana (hakim) ortaklığa veya ortağa devretmek suretiyle, alacaklıların alacağını kavuşmalarını önleme yoluna gitmektedirler. Bu çalışma, açıklanan konunun hukuki yönüne ilişkindir.

Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması, kısaca şirketin borçlarından dolayı dürüstlük kuralına aykırı davranarak zarara yol açmış olan şirket üyesinin şirket tüzel kişilik perdesi ve mal ayrılığı ilkesinden vazgeçilerek kaldırılması ve üyenin şirket borcundan sorumlu olmasının sağlanmasıdır. Hukuki temelini dürüst davranma yükümü ve hakkın kullanımının suistimal edilemeyeceğine ilişkin hukuki düzenlemelerde bulmaktadır; ancak uzun yıllar sonunda doktrinle geliştirilmiş bir teoridir.1

Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması "mal ayrılığı" ya da "sınırlı sorumluluk" ilkesinin kötüye kullanılması halinde ortaya çıkmaktadır.

Türk hukuk sisteminde, tüzel kişilik perdesinin kaldırılması halleri ya kanundan ya da dürüstlük kuralına aykırılıktan doğmaktadır.

TTK'nın 195 inci ve devamı madde hükümleri şirketler topluluğunu düzenlemektedir. Buna göre, şirketler topluluğu, sermaye şirketler topluluğudur.

TTK m.202 (1) (a) fıkra bendi hükmü uyarınca, "Hakim şirket, hakimiyetini bağlı şirketi kayba uğratacak şekilde kullanamaz."

Tüzel kişilik perdesinin kaldırılmasında borçlu ve talep sonucundan yararlanacak ilgililerin söz konusu başvuruları üzerine, hukuki sorumluluk davaları açılmaktadır.

Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması "mal ayrılığı" ya da "sınırlı sorumluluk" ilkesinin kötüye kullanılması halinde ortaya çıkmaktadır.2 Dürüstlük kuralına aykırı davranış ile perdenin kaldırılması - türüne/çeşidine göre - hakim ortak aleyhine açılacak hukuki sorumluluk davaları şunlardır:

a) Perdenin düz kaldırılması suretiyle tüzel kişinin borçlarından tek veya hakim ortak aleyhine hukuki sorumluluk davası

Doğrudan perdeyi kaldırmak suretiyle tek veya hakim ortağın hukuki sorumluluk davasında, tüzel kişinin alacaklıları tüzel kişinin borçlarından dolayı, onun tek başına ortağa veya hakim ortağa karşı alacak veya tazminat davası açmaktadırlar.

Bu davada esas itibariyle tek veya hakim ortak, şirket ile beraber, ya müteselsil borçlu veya şirketin yükümlülüğünden birlikte sorumlu olarak dava edilmektedir.3

b) Perdenin ters kaldırılması suretiyle tek veya hakim ortak aleyhine hukuki sorumluluk davası

Tek hakim ortağın borçlarından dolayı, bu ortak alacaklılarının, onun tek hakim ortağı olduğu şirkete karşı, hukuki sorumluluk davası açmaları da hukuken mümkündür. Örneğin; hakim ortağın tüzel kişi şirkete, malvarlığının tamamını veya bir kısmını devretmesi durumunda, bu ortağın alacaklıları, bu devrin iptali talebiyle şirkete karşı hukuki sorumluluk davası da açabilirler.4

Ayrıca ana ortaklığın borçları için yavru ortaklığın veya tek hakim ortağın hukuken sorumlu tutulması davasında da dolaylı (ters) perdenin kaldırılması söz konusudur.5

c) Perdenin çapraz kaldırılması suretiyle tek veya hakim ortak aleyhine hukuki sorumluluk davası

Çapraz perdeyi kaldırma talebiyle ana ortaklığın veya holdingin, yavru veya kardeş ortaklığın borçlarından dolayı hukuki sorumluluk davasına, aynı ortaklar grubuna bağımlı olan şirketlerin borçları nedeniyle, yavru veya kardeş şirket alacaklılarının ana ortaklığa veya holdinge karşı hukuki sorumluluk davası açmaları durumunda karşılaşılır.6

Yürekten esenlikler ve en içten saygılarımızı sunarız.