Seçimlik hakların kullanılmasının mutlak olmaması

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun (Kısaca 'TKHK') 8 (1) madde fıkrasına göre; 'Ayıplı mal, tüketiciye teslimi anında, taraflarca kararlaştırılmış olan örnek ya da modele uygun olmaması ya da objektif olarak sahip olması gereken özellikleri taşımaması nedeniyle sözleşmeye aykırı olan maldır.'
Bir malın ayıplı olup olmadığının tespit edilmesi açısından aranan kriterler özellikle şunlardır:
- Ambalajında,
- Etiketinde,
- Tanıtma ve kullanma klavuzunda,
- İnternet portalında,
- Reklam ve ilanlarında.
Üstte yer alan özelliklerinden bir veya birden fazlasını taşımayan¸satıcı tarafından bildirilen veya teknik düzenlemesinde tespit edilen niteliğe aykırı olan; muadili olan malların kullanım amacını karşılamayan, tüketicinin makul olarak beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren mallar ayıplı olarak kabul edilir (TKHK m.8/2).
Bu nedenle malın, sözleşme ile belirlenmiş olan üstteki özelliklerinden herhangi birine sahip olmaması halinde ayıplı sayılır.
Tüketicinin ayıplı maldan dolayı dört seçimlik hakkı bulunmaktadır. Bunlar;
- Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme.
- Satılanı alıkoyup, ayıp oranında satış bedelinden indirim isteme.
- Aşırı bir masraf gerektirmediği taktirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme.
- İmkanı varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme.
Kural olarak satıcı, tüketicinin tercihini yerine getirmekle yükümlüdür (TKHK m.11/1). Onu bir başka seçeneği tercih etmeye doğrudan ya da dolaylı olarak zorlayamaz.
Her ne kadar tüketici üstte belirtilen seçimlik haklarından birini kullanmakta serbest ise de, bunun mutlak olduğu söylenemez. Örneğin, onarım ve ayıpsız misli ile değiştirme imkansız ise, bu taleplerin ileri sürülmesi mümkün değildir. Diğer bir örnek de, araç satışlarında, ayıplı olması halinde, tüketicinin seçimlik hak olarak talep ettiği aracın değiştirilmesini talep ettiğinde ortaya çıkmaktadır. Tüketicinin seçimlik hak olarak talep ettiği aracın değiştirilmesini talep edebilmesi için ayıplı malın iade edilmesi şarttır. Bu şart tüketici tarafından yerine getirilmediği taktirde, artık aracın ayıpsız ile değiştirilmesi talebinde bulunamaz. Bu durumda, tüketici artık yalnızca ayıp oranında satış bedelinde indirim yapılmasını isteyebilir. Nitekim, Yargıtay 13. Hukuk Dairesi de içtihatlarında aynı görüştedir.
Yürekten esenlikler ve en içten saygılarımızı sunarız.