USD 0,0000
EUR 0,0000
USD/EUR 0,00
ALTIN 000,00
BİST 0.000

Bursa’da gazetecilik

Bursa'nın ilk gazetesi, Resmi Hüdavendigâr 1869 yılında yayınlanmıştı.

25-02-2016

Uzun yıllar da Hüdavendigâr, Bursa'nın tek gazetesi olarak yayınlandı. İlk sayısında “Giriş” başlığı altında gazete editörü Çaylak Tevfik amacının, “Vilayetimize ait bilgi ve icraatı ile devletin faaliyetlerini, vilayetimiz halkına haberdar etmek” olduğunu yazmaktadır. Dönemin en ünlü gazetecilerinden biri olan Çaylak Tevfik, İstanbul'dan gelip Hüdavendigâr'ı çıkarmaya başlamıştı. Bu nedenle rakibi de, İstanbul'daki gazeteler olmuştu. 1869 yılında Çaylak Tevfik'in yazdığı bir yazıda, İstanbul gazetelerinden Terakki gazetesini hedef seçip yazısında adeta gazetecilik dersi veriyor. Çaylak Tevfik Bursa'da gazeteciliğin gelişmesinde büyük çaba göstermişti. Hüdavendigâr gazetesinin ilk sayılardan itibaren okuyucunun ilgisini çekmeye çalışılır:

“Amerika gibi dünyanın en serbest milletlerinde olmayan matbaa ve gazeteleri, devletimizde ve bilhassa Hüdavendigâr vilayetinde, her vilayette birer gazetenin neşrine başlamasından dolayı umum vilayet ahâlîsi teşekkür etmelidir. Nasıl teşekkür etmeyelim ki, … Devletimiz birçok paralar sarf ederek bize gazete çıkarıyor. Padişahımız efendimiz hazretlerinin taba'a-i sadıkası hakkında günbegün ihsan buyurmakta olduğu ve sözün doğrusu gaflet uykusundan gözlerimizin açılması için her türlü (araç sarfediliyor)” (Sayı 2, 12 Şubat 1869).

Gazetenin sadece iyilikleri değil, kötüleri de göstererek halkın gözünde kötü göstererek uyardığını yazan Tevfik Bey, gazete okuyan milletlerin daima ilerlediğini ya-zar. Bir yazısında Türkçe'nin önemine dikkat çekerek: “Mümkün mertebe Türkçe ve herkesin anlayabileceği surette yazma-ğı dikkat ettiğini” yazmaktadır. Nitekim gazete, 1869 yılında bir tarafı Ermeni alfabesiyle ama Türkçe olarak basılmaya başlamıştı. Çaylak Tevfik, gazetenin Ermeni harfleriyle basılması için yeteri kadar abone olmasının şart olduğunu yazar. Böylece gazetenin Bursa'da yayılmasına sağlamaya çalışmıştır. Çünkü bu tarihte gazetenin ne olduğu bilinmediği için hiç gazete satışı olmuyordu.
Murat Emri, Bursa'daki ilk özel gazete olan Bursa'yı, 1891 yılında yine emir ve izinle kurduğunu, yaptığı teşekkürden anlaşılıyor. I. Meşrutiyet döneminde, Bursa'nın ilk dergisi olan Nilüfer, 1304/1887 yılında yayınlanmıştı. Sadece Bursa'ya dağıtılmayıp, tüm Anadolu ve Rumeli'ye abone sistemiyle dağıtılan bir dergiydi. Daha sonra da Sanayi,96 Gündoğdu97 ve Fevaid98 dergileri yayınlandı (Abdülkadir 1327: 300).
Bursa'da faaliyet gösteren ilk gazeteci ünlü Çaylak Tevfik idi. II. Meşrutiyet öncesi dönemde de Bursa'da, kısacık ömrüne iki dergi sığdıran Mahmut Kemalettin'i saymazsak, Bursa'da iki önemli gazeteci yetişmişti: Fezaizci Mehmet Şakir ve Murat Emri. 1872-1898 yılları arasında Vilayet Matbaası‟nda çalışan Şakir Bey, bu dönemde Hüdavendigâr gazetesini de çıkardı. Vefik Paşa'nın Bursa Valiliğinden ayrılması üzerine, o da görevinden ayrılıp 1883 yılında Bursa'nın ilk özel matbaası olan Feraizcizâde Matbaası'nı kurdu.

Murat Emri de, önce kitapevi açarak baş-ladığı Bursa'nın kültür yaşamına, kurduğu Emri Matbaası'sında yayınladığı gazete ve dergilerle adını duyurdu. 1887 yılında da Fevaid dergisini yayınlamaya başladı. Bununla da yetinmeyen Murat Emri, 1890 yılında da Sanayi Risalesi adında bir ekonomi dergisi yayımladı. Sonunda da Bursa'nın ilk özel gazetesi olan haftalık Bursa gazetesini, 1306/1891 yılında yayınlamaya başladı. 1902 yılında gazete bir süre sansür nedeniyle kapandığı anlaşılmaktadır.

Raif Kaplanoğlu