Ayaz (Yenişehir)

İlçenin güneybatısında yer alan köy, Yenişehir'den 11 km uzaklıktadır. Diğer Ayaz köyünden farklıdır. Tahrir defterlerinde ayrı ayrı yazılmıştır. 1530 tarihli tahrir defterinde yer alan bu köy, Timurtaş Bey’in tımarı imiş. Daha sonra İsa Bey oğlu Ayas'a verilmiştir. Köydeki Karasuluk ve Çelebi mezraları, asıl adı Ulubey olan Sarıca Paşa'nın vakfıdır. (B.O.A. Evkaf, no. 1042) Köyü II. Murad oğluna sünnetlik olarak vermiş, o da Hamza Bey’e satmış. 1530 tarihli tahrir defterinde geçen Küçükayas adlı köyün bu ol­duğunu sanıyorum. Köyde bu tarihte olasılıkla Hıristiyanlar yaşamaktaydı. Bursa Kadı Sicilleri'nde İnegöl'e bağlı olarak gösterilen Ayaz köyü de bu olmalıdır. Bu tarihte köyde 27 hane yaşamaktaydı. Kadı sicillerinde de köy, Yıldırım Camii vakıf köyü olduğu yazılmaktadır. Kadı sicillerinde; Bursa'ya bağlı Ayas köyü ile Küçük Ayasköyü vardır ki, bu köyler Alipaşa İmareti’nin vakıfları arasında yer almıştır. Bu köylerin hangi Ayas olduğunu tam olarak belirleyemedik. 1895 ve 1908 Yıllığı’na göre 88 hane bulunan köyde, 1990 yılında 371, 1997 yılında 302 kişi yaşamaktaydı. Köyde iki hamam kalıntısı olup çok eski ve anıtsal niteliktedir. Yerli köyüdür. Konaklar denilen mevkideki eski konak son yıllarda yıkılmış. Köy, eski Roma Caddesi’nin geçtiği bir yerleşim yeri idi. Kapaklı denilen mevkide Bekleme Yeri vardı. Köyün Işıkdere, Beyler Mezarlığı, Kayacıklar, Boğaztepe ve Eğriçam gibi mevkilerinde Bizans ve Roma kalıntıları çıkmaktadır.

Raif Kaplanoğlu