Sosyal güvenlik sistemi, bütün çalışanların çalışma koşullarının eşit olmadığını ve bazı sigortalıların ağır ve yıpratıcı şartlarda kabul ederek bu çalışanlara erken emeklilik hakkı tanımıştır. Çalışma şartları ağır ve yıpratıcı olan bazı işlere tanınan bu hak kapsamında bu kişilerin fiilen çalıştıkları sürelere ayrıca ilave süreler eklenmekte ve bu süreyle orantılı olarak emeklilik yaşlarından eksiltme yapılmaktadır. Yani fiili hizmet zammı kapsamında çalışanların çalıştıkları süre farklı değerlendirilmektedir ve bu kişiler çalıştıkları süreyle orantılı olmak kaydıyla daha erken yaşta emekli olabilmektedirler.
EN FAZLA MADENCİLERDE
Mesela listede görüldüğü gibi, madende çalışan işçilerin her bir yıllık çalışması 1,5 yıl olarak değerlendirilir. En yüksek fiili hizmet zammı madencilere uygulanmaktadır.
HİZMET SÜRESİNDE SINIR VAR
Polisler ve askerlerin bir yılları 450 gün, itfaiyecilerin bir yılları ise 420 gün olarak değerlendirilmektedir. Fiili hizmet süresi zammı uygulamasında yer altında çalışanlar hariç olmak üzere üst sınır söz konusudur. Buna göre; yer altında çalışanlara hiçbir sınır olmaksızın fiili hizmet süresi zammının tamamı prim ödeme gün sayılarına eklenir.
POLİSTE 8 YIL
Ancak asker ve polislerde fiili hizmet süresi zammı 8 yılı, zamma konu diğer mesleklerde ise 5 yılı geçemez. Bu sürelerden daha fazla fiili hizmet süresi zammı hak edilmiş olsa bile emeklilik işlemlerinde dikkate alınmaz. Yer altında çalışanlar ise hiçbir sınır olmaksızın fiili hizmet süresi zammından yararlanabilirler.
EMEKLİLİK YAŞINI DÜŞÜRÜR
Fiili hizmet süresi zammından yararlanan kişiler belirli bir süre bu mesleklerde çalışmış olmaları kaydıyla emeklilik yaşından indirim hakkını da elde ederler. Buna göre madencilikte en az 5 yıl, diğer meslek gruplarında ise en az 10 yıl çalışmış olan kişiler emeklilik yaşından indirim hakkını elde ederler. Yasama organları ve dışarıdan atanan bakanlar için emeklilik yaşından indirimde herhangi bir minimum çalışma süresi koşulu aranmamaktadır.
Madencilikte istisna var
Madencilerin fiili hizmet süresi zammının tamamı emeklilik yaşından indirilmektedir. Bu konuda herhangi bir sınır bulunmamaktadır. En az 5 yıl madenci olarak çalışmış bir işçinin emeklilik yaşından 2,5 yıl indirilmektedir. Madende 10 yıl çalışan işçinin 5 yıl erken emekli olması mümkün.
İzinde olsalar da yararlanıyorlar
Fiili hizmet süresi zammı madenciler için torba kanundan önce yalnızca fiilen çalışılan günler için uygulanıyordu. 6652 sayılı Torba Kanun'la birlikte yıllık izin dönemleri, ulusal bayram, genel tatil günleri ve eğitim sürelerinde de madencilerin fiili hizmet süresi zammından yararlanmasının önü açıldı.
Stajyerler, emekliler kapsam dışında
Fiili hizmet süresi zammından yararlanabilmek için bu mesleklerde çalışanların uzun vadeli sigorta kollarına tabi olarak çalışması gerekir. Bu kapsamda itfaiyecilikte staj yapan bir kişi de, emekli olduktan sonra bu mesleklerde çalışan kişiler de fiili hizmet süresi zammı hakkından yararlanamaz.
Yalnızca işçi ve memur
Yıpranma kapsamında daha erken emekli olma hakkı yalnızca 4/a ve 4/c’li sigortalıları kapsamaktadır. 4/b’liler ne kadar riskli işlerde çalışıyor olsalar bile yıpranma hakkından yararlanamazlar.
İşvereni kontrol edin yoksa...
Bu mesleklerde çalışanların fiili hizmet süresi zammı hakkından yararlanabilmeleri için, işverenlerin bu kişileri Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğin'de belirtilen belgelerle SGK’ya bildirmesi gerekmektedir. Bu şekilde bildirim yapılmadığı taktirde fiili hizmet süresi zammı uygulanmayacaktır. Bu nedenle fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki mesleklerde çalışanların düzenli olarak aylık prim ve hizmet belgelerini kontrol etmeleri ve bildirimin doğru bir şekilde yapıldığını kontrol etmeleri çok önemlidir.
Bazı meslekler eklenebilir
Fiili hizmet süresi zammı uygulamasının kapsamı geçmiş dönemde daha fazlaydı. PTT dağıtıcıları, infaz koruma memurları, uçuş personeli fiili hizmet süresi zammı uygulamasından yararlanmaktaydı. Ancak daha sonra bu meslek grupları kapsamdan çıkartıldılar. İlerleyen dönemde yeniden kapsama alınmaları halinde fiili hizmet süresi zammı uygulamasından yararlanmaları mümkün olacaktır.
3 yılı geçemez
Fiili hizmet süresi zammında yararlanan diğer çalışanların ise fiili hizmet süresi zamlarının yarısı 3 yılı geçmemek üzere emeklilik yaşlarından indirilir. Dolayısıyla emeklilik yaşından indirim konusundaki sınır 3 yıldır ve kişi fiili hizmet süresi zammı ne olursa olsun en fazla 3 yaş erken emekli olabilir. Örneğin 16 yıl basın kartı ile çalışmış bir gazeteci 2 yıl erken emekli olabilir. Bu açıdan fiili hizmet süresi zammı kapsamında çalışanların hem prim gün sayıları daha erken dolar, hem de genç emekli olma hakkına sahip olurlar.
SGK iptal edebilir
Fiili hizmet süresi zammından, belirtilen mesleklerde çalışanlar ve mesleğin gerektirdiği risklerle bir fiili karşılaşan sigortalılar yararlanabilir. Yani madende çalışmakla beraber yer altına girmeyen ve yönetici konumundaki bir kişinin fiili hizmet süresi zammından yararlanması söz konusu değildir. Bu durumdaki kişiler SGK’ya fiili hizmet süresi zammı ile bildirilseler bile SGK bu süreleri iptal edebilir.
