Mustafa Emre ÖZGEN / bursa.com
Nilüfer Ürünlü’deki Küçük Ölçekli Kent Bostanı’nda yüzlerce farklı sebze, meyve ve aromatik bitki, tamamen doğal koşullarda, tarım ilacı ve başka kimyasal maddeler kullanılmadan üretiliyor. Nilüfer Belediyesi Çevre ve Kırsal Alan Danışmanı Arca Atay, kaybolan bitki türleri ve eski lezzetli sebzeleri geri getirmek, yerli tohum üretimi yaparak mevcut türleri korumak amacında olduklarını söyledi. Türkiye’nin farklı bölgelerinde getirdikleri tohumları da deneme amaçlı ektiklerini dile getiren Atay, olumlu sonuçlar aldıklarına dikkat çekti.
Kent Bostanı nedir? Burada neler yapıyorsunuz?
Nilüfer Kent Bostanı, ilçemize bağlı Ürünlü mahallesinde, İzmir karayoluna bir kilometre mesafede, beş buçuk dönümlük belediye arazisi üzerine kurulu tarım alanı. Arazi tespiti 2014 yılında yapıldı, üretim 2016 yılında başladı. Bostanda her biri 64 metrekare olan 67 parsel bulunuyor. Yer altından çıkardığımız su, 30 tonluk depomuzda saklanıyor ve bostan bu kaynak kullanarak sulanıyor. Aydınlatma kurduğumuz 14 güneş paneli ile sağlanıyor. Önümüzdeki dönemde buranın bütün enerji ihtiyacını karşılayacak daha büyük güneş panelleri yerleştireceğiz.
Böyle bir tesis kurma fikri nasıl ortaya çıktı?
Türkiye’de tarımın sorunları var. Çiftçi eskisi kadar üretim yapmıyor. Çünkü satamıyor. Mısır ithal, buğday ithal. Vatandaş ucuz mal istiyor. Toprağı sürmek maliyet, ürünü yetiştirmek maliyet. Çiftçi de daha fazla ürün alabilmek için mecburen yapısı değiştirilmiş tohumlar, kimyasal maddeler kullanıyor. Aynı maliyete çok daha fazla ürün alınabiliyor. Ülkemizde yok olmaktaki yerel tohumları burada üreterek saklamayı amaçladık. Bir de Ürünlü kırsal bir bölge. Burada tarım ve hayvancılık yapılıyor. Kentte yaşayan insanlar buraya gelsin, köylüden alışveriş yapsın istedik. Toprağa ilk kez elini süren insanlar oldu.
“130 FARKLI ÇEŞİT ÜRÜN YETİŞİRDİK”
Geçtiğimiz yıl 30 türde 130 çeşit ürün yetiştirdik. Bu yıl ise tür sayısını 46’ya çıkardık ve 230 ürün üzerinde çalışıyoruz. Çeşitli üretim denemelerimiz de var. Yöresel bitkilerin tohumlarını burada ekerek bölgemizde yetişir mi yetişmez mi onun denemelerini yapıyoruz. Ayrıca bölgede ilk defa kurutmak ve yağını kullanmak amacıyla lavanta yetiştirdik. Gelecek yıl bir distilasyon cihazı edinerek tıbbi aromatik bilgilerin su ve yağını ayırmak planlarımız içinde.
Neden bostan tanımını kullanıyorsunuz?
Bostan küçük tarla anlamına gelir. Eskiden kentlerde üretim yapılan böyle arsalar vardı. Ayrıca bostanlarda polikültür dediğimiz çok çeşitli tarım yapılır ve insanlar buralardan para da kazanırdı. Ama tarım düzeni değişti. Kentler değişti. Yılın tüm günleri marketlerde bütün sebze ve meyveleri bulmak mümkün. Peki, bunlar ne kadar sağlıklı? Ürünlerin üzerinde hangi kimyasal kalıntıları var? Bunlar dikkat edilmesi gereken konular.
“EKOLOJİK TARIM YAPIYORUZ”
Burada yapılana organik tarım da diyebilir miyiz?
Ekolojik ve organik tarım aslında aynı şeydir. Biz ekolojik tanımını ön plana çıkarıyoruz. Çünkü organik üretimin sertifika süreci var. Bu belge olmadan sattığınız ürüne organik diyemezsiniz ve satışını yapamazsınız. Pazarda bu etiketle satılan ürünler de aslında iddia edildiği gibi organik filan değildir. Bizim bu sertifikalandırmaya ihtiyacımız yok çünkü işin ticari yönüyle ilgilenmiyoruz. Ticari ürünler kullanmıyoruz. Örneğin hayvan gübresi kullanıyoruz.
Ticari gübre ile sizin kullandıklarınız arasında ne fark var?
Ticari gübreler toprağın kimyasal özelliklerini bozar. Toprağı beslemez, sadece bitkiyi besler. Hayvan gübresi ise toprağın yapısına katkı verir. Böylece canlı sayısı artar ve doğal sistem yerine oturur. Burada herhangi bir böcek ilacı da kullanmıyoruz. Böcek gelmiyor mu? Geliyor. Ama böcek geliyorsa onu yiyecek kuş da geliyor. İlaç kullanıp böcekleri öldürüyorsunuz ama bu sefer kuşlar ortadan kayboluyor. Doğada işleyen bir düzen var. Bunu bozmamak gerekiyor.
“AMACIMIZ PARA DEĞİL YERLİ TOHUMU KORUMAK”
Buradan gelir elde edilmiyor mu?
Bostandan herhangi bir ticari beklentimiz yok. Yetiştirdiğimiz ürünleri satmıyoruz. Bazı yemekli organizasyonlarda kullanılmak üzere ilgili yerlere gönderiyor ya da konuklarımıza hediye ediyoruz. Zaten tonlarca üretim söz konusu değil.
Bu ürünlerden elde ettiğimiz yerli tohumların bir kısmını saklıyoruz. Türkiye’de hiçbir belediyede olmayan yerli tohum kütüphanesine sahibiz. Nisan aylarında gerçekleştirdiğimiz Tohum Takas Şenlikleri’nde isteyen vatandaşlara tohum hediye ediyoruz.
Burada birkaç amacımız var. İl ve ilçe belediyelerine örnek olmak istiyoruz. Kentlerde yaşayan, sağlıklı besin üretmek isteyenlerin burada gelip çalışarak sağlıklı üretim yapmayı deneyimlemesini amaçlıyoruz. Ayrıca ilkokullardan üniversiteye kadar geniş bir öğrenci kitlesi burayı zaman zaman ziyaret ediyor. Bitki nasıl ekilip büyütülür? Nasıl tohum alınır? Atölye çalışmalarımızda bunları anlatıyoruz. Nilüfer Belediyesi Mahalle Komiteleri’ne ayrılan parsellerde vatandaşlar gelip kendileri üretim yapıyor ve ürettikleri ürünleri alabiliyor. Ayrıca yine Nilüfer Belediyesi’ne bağlı olarak engelli bireylere hizmet veren “Bizim Ev” projesinden gelen farklı engellere sahip Nilüferliler de zaman zaman rehabilitasyon amaçlı olarak burada çalışıyor. Özellikle çocukların mutluluğunu görmeniz gerekli.
Yerli tohum konusuna vurgu yaptınız. Tohum konusu neden bu kadar önemli?
Nisan ayında gerçekleştirdiğimiz Tohum Takas Şenliği’nde isteyenlere kendi yetiştirdiğimiz yerli tohumları hediye ediyoruz. Tohum konusu bu gün serbest piyasada. Çiftçiler tohum üretmekle uğraşmasın, şirketlerden hazır satın alsın ve onları kullansın isteniyor. Zaten çiftçinin yerli tohum karşısında yapısı değiştirilmiş hibrit tohumdan alacağı verim daha fazladır. Bakarsınız, büyük, kırmızı, plastik gibi domatesler. Sağlıksız da denenemez ama onları da üretmek için yine yapay şartlar sağlamanız gerekiyor. Tüketici şöyle bir tercihle karşı karşıya, ya normal fiyatlarla kaliteli ve sağlıklı ürün alacak, ya da daha ucuza sağlıksız ürünler alacak. Yani sağlıksız gıda yemek istiyorsanız daha az para harcayabilirsiniz.
Kent Bostanları kimlerin ilgisi çekti? Nasıl dönüşler aldınız?
Bizler burada herhangi bir kimyasal kullanmadan doğal şartlarda ekolojik tarım yapılacağını göstermek istedik. Yurtiçi ve yurtdışından olumu dönüşler aldık. Nilüfer Belediyesi olarak Fransa’da Chalette Sur Loing ile kardeş belediyeyiz. Bu çalışma ilgilerini çekmiş. Mahalle arasında buradan daha küçük bir bostan kurmuşlar. Orayı gördük ve inceledik. Açıkçası bizim tesisimiz kadar gelişmiş değildi. Daha basit kalmış.
