Kayabaşı Mahallesi

Kayapaşa olarak da anılan mahallenin adının, Kaya Paşa adlı bir kişiden geldiği söylenir. Diğer bir söylenceye göre “kale'nin başı” ifadesinden galat olmak üzere Kayabaşı denilmiş. Mahallenin adına en eski, 1467 tarihli belgelerde rastladık. Mahallede, Yıldırım Bayezıd’ın annesi Gülçiçek Hatun'un yaptırdığı bir mescit varmış. Mescit, 1870 yılında yıkılmıştır. 1573 tarihli tahrir defterinde mahallenin diğer adının Simaviyân olduğu yazılmaktadır. Daha önce köy olarak Murad’ın vakıfları arasında yer alırken, sonra mahalle olmuştur. Olasılıkla köy, Simav'dan sürülen gayrimüslimlerin kurduğu bir mahal­ledir. Nitekim Simavlılar adını da buradan almış olmalıdır. 1530 yılında mahallede hiç gayrimüslim bulunmaz. 1573 yılında ise 73 Müslüman haneye karşın 35 hane gayrimüslim yaşamaktaydı. Daha sonraki yıllarda mahallede Rumlar yoğun­luk kazanmış, bir Rum mahallesi olarak tanınmıştır. Muradiye semtinde bulunan mahallede birçok tarihi ev vardır. Mahalleye Gece adı da veril­miştir. 1557 yılında mahallede, izinsiz olarak yapılan bir Rum kilisesinin inşası yasaklanmıştır. 1578 tarihli tahrir defterine göre mahalleye; Mora, Eğriboz, Atna, Göllükasrı, Yanya, Alasonya, Serez, Selanik, Rumeli Yenişehri, Edirne, Gümülcüne ve Midilli’den getirilen 20 hanenin yerleştirildiği yazılıdır. 1924 yılında, nüfusu azaldığı için Hocacafer ve Yahşibey Mahallesi ile birlikte bir muhtarlığa bağlanmıştır. 1905 yılında Hasan Taib, Yahudilik’e inen cadde üzerindeki değirmeni dikkate değer bulur. İki kat olup yaklaşık 40 m çapındaki ahşap ve ceylan derisi çarkı ilginç bir yapı olduğunu yazar. Değirmendeki çark ve makinelerin Bursa'daki hiçbir değirmende bulunmadığını yazar. Bu değirmenin yapısı günümüzde bir lokanta olarak kullanılmasına karşın, ilginç çark ve makinelerinin ne olduğunu öğrenemedik. Kentteki fabrikalarının büyük bölümü de bu mevkide idi. Mahallede, Celvetiye tarikatına bağlı Seyitusul Tekkesi olup, Cumhuriyet dönemine kadar varlığını korumuştur. Bu tekkenin bazı bölümleri ile mezarlığı halen bulunmaktadır. 

Raif Kaplanoğlu