Asıl adı Mehmet’tir. Babasının adı Durmuş’tur. 1466 yılında Bursa’da doğan şair, daha çok Deli Birader olarak tanınır. Öğrenimini tamamladıktan sonra Manisa’da Sultan Korkud’un hizmetine giren şair, Şehzade ile birlikte Mısır’a gitti. Şehzade Korkud’un ölümünden sonra Bursa’ya gelip Geyikli Baba Tekkesi’ne yerleşen şair, bu tekkede şeyhlik yaptı. Daha sonra Sivrihisar ve Akşehir’de müderrislik yapan Gazali, Beşiktaş’a yerleşti. Burada cami, tekke ve hamam yaptıran şair, Mekke’ye gittiği sırada bu kentte, 943/1535 yılında yaşamını yitirdi. Bursalı Beliğ, Beşiktaş’taki mescidinin avlusunda gömülü olduğunu yazmaktadır. Burada bir de zaviye yaptırmıştır.
Gönlü şen olan şair, latife söylemeye yatkın bir kişi idi. Yazdığı latifelerde ağza alınmayacak türden ifadelere yer verdi. Sehi’ye göre yazdığı latifeler son derece çirkindir. Latifi, ise, Dafiü’l-Gumun adlı kitabında cinsel ilişki ve bu ilişki sırasında zevkli güzel latife ve tatlı hikayeler koyduğunu yazar. Ayrıca güzel severler ile kadın düşkünleri arasında güzel tartışmaların yer aldığı çalışması, Sultan Korkud’un yanından kovulmasına neden oldu. Sehi Bey ise yazdığı temiz kitabına Gazali’nin “yazdığı latifeleri yazmanın edepsizlik olarak gördüğüm için, onun bu nüktelerini kitabıma almamaya dikkat ettim” demektedir. Şairin Nasihatname adlı tıpla ilgili bir kitabı, Tercüman Kitapları arasında bulunmaktadır. (no. Y.160) Şairin gazelleri, hicivleri ile tarih düşmeleri ünlüdür. Kanuni devrine kadar olan olayları anlattığı Miratü’l-Kainat adlı kitabı ile, Rafiü’l-Humum adlı kitabı olan yazarın şiirlerinden seçilen birkaç ikiliği şöyledir;
“Girmez ele bin yılda bir insanın iyisi
Bulur, getirir yerine devran demesinler
Adem ol’dur eyük ile andıra adın
Devlette olan herkese insan demesinler”
“Mecnun ki, fena deştini seyr etti ser-a-ser
Gam-haneme geldi, dedi ki halin ne birader”
(SEHİ BEY, s. 156; LATİFİ, s. 183-186; AŞIK ÇELEBİ, 357; BEYANİ, s. 68; KÜNHÜ’L-AHBAR, s. 249-253; RİYAZİ, ?FAİZİ, ?; GÜLDESTE, s. 496-498; ESLAF, s. ,93-94; ESAMİ, s. 140; BURSALI TAHİR II. s. 131; HASAN ÇELEBİ II s. 721; F. Köprülü, Gazali, İ.A.C.IV, s. 728 F. Köprülü, Deli-Birader, Yeni Mecmua, 1917, nr.15; HAMMER, C.6, s. 1785; F. Babinger, Tarihçiler..s. 80; Yeni Mecmua, no. 17, yıl 1917, KÜTÜK III. s. 235; SİCİLİ OSMANİ III, s. 619; Edebiyat Araştırmaları II, İst. 1984, s. 643-646; MECDİ, s. 471-473; G. Kut, Gazali’nin Mekke’den İstanbul’a Yolladığı Mektub ve Ona yazılan Cevaplar, Türk Dili Arş. 1973-4, s. 223-253)
