Elbeyli

İlçenin hemen kuzeyinde, İznik'e 7 km uzaklıktadır. Köyde antik yerleşim kalıntıları vardır. Belediye ile yönetilen belde, eski bir yerleşim yeridir. Yerli köyüdür. Ali Bey’in çiftliği olduğu için Alibeyli adıyla anıldığı, zamanla da Elbeyli’ye dönüştüğü söylenir. Ancak, Doğu Anadolu'da yaşayan Elbeyli aşiretinin kurması nedeniyle bu adı aldığını sanıyorum. 1530 tarihli tahrir defterinde geçen İldelik köyü ile aynı olmalıdır. Aslında İldelikler, Bayat Türkmenlerinden bir koldur. 1895 ve 1908 Yıllığı’na göre 152 hane bulunan köyde 1927 yılında 798, 1990 yılında 2.569, 1997 yılında 2.583 kişi yaşamak­taydı. Köy yakınlarında, Çandarlı ailesinin yaptırdığı birçok yapıt vardır. Köyün gü­neybatısında Mağara mevkii denilen yerde, Çandarlı İbrahim Paşa'nın yaptırdığı bir hamam ile cami bulunmaktadır. Burası aslında eski Maraga köyüdür. Bir de köy içinde, olasılıkla XIX. yüzyılda yapılmış başka bir cami vardır. Nitekim köy meydanında, Abdulmecid döneminde yapılmış sekiz köşe mermer, geniş bir şadırvan, bu camiye aittir. Ayrıca köyün kuzeybatısında 1967 yılında bulunan bir yer altı mezar odası (Hipoje) vardır. Bunun yanında ise Köşkburnu adı verilen taş merdivenle yapılmış eski bir tapınak yeri vardır. Köyde, Erenler mevki ile, caminin yanında Tekkeli Dede denilen eski adak yerleri bulunmaktadır. Köye 93 göçmeni olan Bulgaristan göçmenleri başta olmak üzere, 7-8 hane de Ağrı’dan gelen göçmen yerleşmiştir. İznik’in ünlü Dikilitaş’ı da bu köy sınırlarındadır. Roma dönemi bir mezar anıtı olan bu eser, bahçelik içinde olup, üst üste beş taştan oluşur. Dörttepe Mezarlığı’nda ve Esbekli mevkilerinde de eski yerleşim kalıntıları vardır. Ayrıca köy altında bulunan Akkadın mevkii de, olasılıkla eski Hatun köyü idi. Körük mevkiinde de Karayölük köyü olmalıdır. Yerli köyü olmasına karşın Aydos Kiremitlik köyünden gelen Bulgaristan göçmenleri de yaşamaktadır.

Raif Kaplanoğlu