USD 0,0000
EUR 0,0000
USD/EUR 0,00
ALTIN 000,00
BİST 0.000

Dünyada Müziği Olmayan Tek Halk Dansı

Dünyada müziği olmadan oynanan tek halk dansının Kılıç Kalkan olduğu söylenmektedir.

17-02-2016

Bu oyunun doğuş öyküsü 1326 öncesinde Bursa kuşatmasına dayanır. Oyun kuşatma sırasında sıkılan askerlerin vakit geçirmek için kılıç ve kalkanları ile yarattıkları bir oyundur. Burada müzik ritmini kılıç ve kalkanların birbirine çarpması ile çıkan sesler yaratır. Osmanlı Imparatorluğu'nun kurucusu Osman Bey'in ordusu Bursa'yı ele geçirmek için 1314 yılında harekete geçer. Bursa kalesi tam 12 yıl kuşatma altında kalır. İçerde Bizanslılar, dışarıda ise Osmanlı Ordusu askerleri vardır. Kuşatma süresi uzadıkça moraller bozulmaktadır. Osmanlı ordusu içinden bazı askerler, hem içerideki Bizans askerlerinin moralini bozmak, hem de beklemekten sıkılan askerlere moral vermek ve hoşça vakit geçirtmek için, Bursa Kalesi dışında ikişerli, dörderli ye daha kalabalık gruplar halinde karşılıklı olarak kılıç ve aklkanları ile oynamaya başlarlar. Ellerinde bulunan kılıç ve kalkanları birbirne vurarak çıkardıkları gürültü zamanla ritim haline gelir ve bu ritim eşliğinde silahlı eğitim hareketine benzer hareketler gelişir. Bu arada 1324 yılında Osman Bey ölür ve kuşatmayı Orhan Bey sürdürür. Bursa şehri 12 yıl süren uzun bir kuşatma süresi sonunda hiçbir çarpışma olmadan Bizanslılar'dan 6 Nisan 1326'da alınır. Bundan sonra da şehir Osmanlılar tarafından başkent ilan edilir. Artık Osmanlı ordusu Bursa'da toplanır. Orduya katılan gençler ilk askerlik eğitimlerini burada yapmaya başlar. Genç askerler zamanın silahları olan kılıç ve kalkan ile gün boyu yaptıkları eğitimlerini monotonluktan kurtarıp zevkli hale getirebilmek için, geliştirdikleri bu ritim eşliğinde hareketleri sürekli hale dönüştürmüşlerdir. Bu askerlik eğitimi içinde yapılan hareketlerin tümü, zaman içinde askerlikle ilgili olayları anlatan figürler haline dönüşmüştür. Kılıç kalkanların birbirlerine vurmasından çıkan sesler de bu oyunun müziği haline gelmiştir. 1326 yılında Bursa şehrinde başlayan bu olay, zamanla sivil halkın da neşeli günlerinde tekrarladığı bir halk dansı haline dönüşmüştür. Günümüze kadar Bursa şehrinin bir eğlence sembolü olarak devam etmiştir. Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan itibaren başlayan halk dansları derleme çalışmaları, Bursa'da zaten yaşamakta olan bu dansı da kapsamı içerisine aldı. 700 yıla yakın bir süreden beri, ilk günkü figürlerini koruması ve aynı şekilde oynanıyor olması en büyük özelliğidir. Kostümler otantik olup halen Bursa civarındaki bazı köylerde giyildiğine rastlanmaktadır. Kılıç kalkan; 8-10 veya daha fazla kimse arasında iki ekip hâlinde oynanır. Oyunda önce askere çağrılanların uğurlama ve karşılama merasimi canlandırılır, sonra oyuncular halka oluşturarak yemin merasimini canlandırır, daha sonra iki ekip kılıç kalkan çarpışması yapar. Gösteri; mütareke oyunu, başa vuruş cengi, kılıçların birbirlerine atılması ile devam eder. Oyuncuların hep bir ağızdan bağrışması ve kılıçları havada sallaması ile sahne kapanır. Bursa'da Mustafa Tahtakıran adlı folklorcunun çalışmaları ile 1932’de kılıç kalkan oyununun figürleri saptanmış ve standart hale getirilmiş, 1940'lı yıllarda da okullarda yaygınlaşmıştır. Kılıç kalkan oyunu, günümüzde Bursa Kılıç Kalkan Derneği tarafından olduğu gibi çeşitli halk dansları ekipleri tarafından da yaşatılmaya çalışılmaktadır. İlk dizili ve resmi gösterisi 1938 yılında Atatürk'ün Bursa ziyaretinde yapılan kılıç kalkan oyunu, halkoyunlarımızın Savaş Dansları bölümünde değerlendirilmektedir. Halk oyunlarının gereği olan figür ve ritim özellikleri kılıç kalkan oyunlarında bulunmakla beraber dansçıların kendi enstrümanlarını çalmaları ve bir drama sunumları da önemli özellik taşımaktadır. 5/4 ve 2 zamanlı ritimlerden oluşan dans daha çok 5/8 ritim olgusuna sahiptir. Fizik, estetik olarak denk ve ferdi özellikleri olan dansçılar zaman zaman kişisel tavır ve ifadeleri ile de doğal ve otantik oluşumu sağlamaktadırlar.

Murat Kuter