Demirkapı Mahallesi

Eski biçimiyle de Demürkapu'dur. Mahallenin adı, 1530 tarihli tahrir defterinde yer alır. Hemen tümüyle gayrimüslimlerin yaşadığı bu mahallede, 1573 yılında 32 hane bulunuyordu. Elvanbey Mahallesi’nin güneybatısında, Muradiye’nin de üst kısmındadır. Mahalle, Gazi Hüdavendigâr’ın vakıfları arasındadır. Mahallenin geliri Çekirge'deki imarete harcanmaktaydı. Mahalle, Sultan Murad’ın vakıf köyleri arasında gösterilmiştir. Aslında bu mahalleyi kuran Rumlar, aynı adı taşıyan bir köyden sürülmüştür. 1642 tarihli bir Bursa Kadı Sicili'nde, mahalledeki Pavloz Eyot ve Yorgi oğlu Hırısto ve Panayot oğlu Pandoli adlı Rumlar, atalarını Demirkapı'dan, Sultan I. Murad’ın getirtip, bu mahallede yerleştirdiğini anlatırlar. Bu nedenle mahallenin adı, eski köylerinin adını almıştır. Köyün bir adı da Geçkinos imiş. XV. yüzyılda gerçekleşen bu sürgün yıllarında, or­manlık olan mahallenin yerini ihya edip oranın sahibi olmuşlar. Mahalledeki Hıristiyanların, evlerinde şarap yaptıklarını ve yaptıkları şarap­lardan vergi alındığını kayıtlardan öğreniyoruz. Sasa Çelebi adlı bir Hıristiyan, bir şarap fabrikası kurarak evlerde üretilen şarabın yasaklama­sını sağladı. Şarap vergilerini 2200 akçeye ihale ile üzerine alan bu kişi, evlerde şarap satılmasını önleyemeyince ihale bedelini devlete ödeyemedi. Bu kez devlet şarap üreten Hıristiyanlardan şarap vergilerini tekrar iste­yince meyhaneciler iki kez vergi verdikleri için tepki göstermişlerdir. Mahallede büyükçe bir Rum Ortodoks kilisesi vardır. K. Baykal bu kilisenin XIX. yüzyılda yapıldığını söyler. Ancak XV. yüzyılda bile bu mahallede kilise bulunduğu kayıtlardan anlaşılıyor. Bu kilise halen sağlam olarak korunmak­tadır. Ancak ibadete kapalıdır. 1924 yılında, nüfusu azaldığı için Bahadırağa, Elvanbey ve Mürekkebçi Mahallesi ile birlikte bir muhtarlığa bağlanmıştır. XIX. yüzyılda mahallede biri Romangal tarafından, diğeri Lui Buvariye tarafından yaptırılan iki ipek fabrikası bulunmaktaydı. Cumhuriyet döneminde de mahallede çok sayıda ipek fabrikası yapılmıştır bunlardan en önemlisi Faik Yılmazipek’lerin fabrikasıdır. Ayrıca Mehmet İpekçi, İsmail Altınlı’nın da fabrikaları vardı. Mahalle büyük ölçüde Rum yerleşimi olup, 1922 yılında Rumlar mahalleyi terkedince, yerine Yunanistan göçmenleri iskân edilmiştir. Yunanistan’dan gelip bu mahalleye yerleşen göçmenlerin çok büyük bölümü Kıptiler’dir. Ancak bu mahallenin göçmen Kıptileri, Kanberler’deki yerli Kıptilerden farklı olup, çoğu iş-güç sahibi olan vatandaşlarımızdır. Bursa'da iki mahallede Kıptiler bulunmaktadır. Diğer mahalle ise Kanberler'dir. Bursa Kıptileri, son yıllara kadar Kireç Ocakları mevkiinde, Hıdrellez günleri eğlence düzenleyip çeribaşı seçimi yaparlardı. Bugün mahalle Esentepe Mahallesi içindedir.

Raif Kaplanoğlu