USD 0,0000
EUR 0,0000
USD/EUR 0,00
ALTIN 000,00
BİST 0.000

Bursa'da kütüphaneler

Bursa'da en eski kütüphane Roma döneminde, Hisar içindeki alanda bulunuyordu (Menthon 1935: 48).

25-02-2016

Osmanlı döneminde de, her tekkede ayrı bir kütüphane vardı. Medreselerde ise böyle bir kütüphane bulunduğuna dair bilgi yoktur. Sadece İnebey ile son yıllarda Kurşunlu Medresesinde bir kütüphane kurulduğu bilinmektedir. Osmanlı döneminin merkez kütüphanesi olasılıkla Ulucami'deydi. Nitekim 1880 yılında gelen Mari de Launay'a göre, Bursa'da bir kütüphane bulunuyordu. Şerefettin Mağmumi hatıralarının bir bölümünde Bursa'da kitap ve gazete okuma-ya düşkünlüğünün pek az olduğundan söz ederek Belediye ve birkaç kıraathaneye ancak Sabah ve Tarik gazetelerinin geldiğini, diğer gazetelerin bulunabildiği tek yerin ise kütüphane olduğunu yazmaktadır (Mağmumi 2001: 47, 48).
Bursa'da, öteden beri Sahaflar Çarşısı olarak bilinen yerde kitap yazılır (müstensih edilir), ciltçilik yapılır ve kitap satışı yapılırdı. Ulucami altında, bugünkü Gelinlikçiler Çarşısı'nın bulunduğu yerdeki Sahaflar Çarşısı'nda sadece yazma kitaplar bulunu-yordu. Basma kitaplar ise yeni kitapçılar-da, XIX. yüzyılın ikinci yarısından başla-mak üzere satılmaya başladığını görmek-teyiz. Bursa‟nın ilk modern kitapçısı, aynı zamanda matbaacı ve gazeteci olan Murat Emri Kütüphanesi/Kitapçısıdır. Vilayet Binası karşısındaki bu kütüphanesi, 1910'lu yıllara kadar faaliyetini sürdürmüş olup, İstanbul'un her türlü basılı eseri burada bulunabilmekteydi (Mağmumi 2001: 47).

Azınlıklar ile yabancı okullarının çoğu özel okullardı. Mösyö Valtaz'ün yönetiminde Bursa'da iki okul vardı ki, buna Fransız Mektebi denirdi (Hüdavendigâr, 5 Temmuz 1906). Toplam 113 öğrencisi vardı. Özel Asumapusyon Fransız okulunda da 335 öğrenci vardı. Özel Kalenderyan Fransız okulunda sadece 95 öğrenci varken, Amerikan Misyoner Okulunda bu tarihte 100 öğrenci vardı.

Bursa kütüphanelerindeki tüm kitaplar kayıtları bazı salnamelerde kayıtlıdır (1303/1886 Salnamesi, s.312-404).
1906 yılında tüm ilde 28 kütüphane olduğu ve bu kütüphanelerde 16.539 kitap olduğu resmi yayınlardan anlaşılmaktadır (1325 Salnamesi, s.335). Ancak bunlardan sadece 9'u Bursa merkezdedir. Bursa'nın en önemli kütüphanesi olan Milli Kütüphane'nin kurulma girişimleri çok eskidir. Vilayet zabıtları arasında, 1908 yılında Hükümet Binasında bir kütüphane kurulması için girişimde bulunulduğu anlaşılmaktadır (1325 Vilayet Zabıtları, s. 80).
1886 yılında bulunan kütüphaneler ve sa-hip oldukları kitap sayıları şöyledir: Ulucami (1.470), Orhan (333), Hüseyin Çelebi (987), Haraççıoğlu (1.236), İsmail Hakkı (92), Eşrefzâde (216). 1898 yılı verilerinde ise kitap sayılarının çok arttığı görülür: (1316 Salnamesi, s.442)

Kütüphane               Adresi              Kurucusu           Kitap sayısı           Kuruluş tarihi
Ulucami                     Ulucami             Hacı Abdullah       7.257                       1788
İnebey                      İnebey              Hüseyin Çelebi      1.294                        ? 
Orhan                       Orhan Camii       Ahmet Gazzi         523                         1883
Cizyedarzâde             Hasan Ağa         Hüyesin Ağa         1.566                       1756
İsmail Hakkı              Dergahta            İsmail Hakkı         100
Bahaeddin Ef.            Dergahta            Şeyh Emin Ef.       175
Mısri                         Dergahta            Moralı Ali              180
Mevlevihane              Dergahta            Cununi Dede         201

Salnamelerde, Bursa'daki bu kütüphanelerde bulunan kitapların tüm listesi yayınlanmıştır. Bunlardan başka Türk Ocağı binası içinde de büyük bir kütüphane vardı. Bursa Müzesi de, ilk olarak 1316/1902 yılında Erkek Lisesi binasında açılmıştı.

Raif Kaplanoğlu