USD 0,0000
EUR 0,0000
USD/EUR 0,00
ALTIN 000,00
BİST 0.000

Aziz İoannes Theologos Kilisesi

09-02-2016

1922 yılına kadar, Hisar’ın doğu yakasında, bugünkü Zafer Plaza’nın karşısındaki Tophane yamaçlarında Agios İoannes Prodromos adıyla eski bir Bizans metropolitlik kilisesi vardı. Bu kilise önce 1705 yılında yapılmıştı. 1802 yangını sonra ikinci kez yapılmış, son kez de 1855 yılında meydana gelen deprem nedeniyle yıkılınca, üçüncü kez baştan inşa edilmişti. Kandes, 1883 yılında yayınlanan kitabında kilesinin planlarını ve çizimlerini yayınladı. Yine bu kitabında, kilisede gördüğü tamirat kitabelerini tümüyle yayınladı. Dış cephe duvarlarında, 8 Ekim 1802 tarihli bir tamirat kitabesinde şair I. Tandalides'in bazı yazıtları[1] yer almakta. Kilisenin içindeyse Kyros Anthimos'un bir yazıtı bulunmakta.

[1] Kilisenin içinde kadınlar balkonunun altında saygıdeğer Metropolit Nikodemos'un aşağıdaki şiiri yer almaktadır (Şiirin çevirisinde Türkçesinin düz metin şeklinde verilmesi tercih edilmiştir): On sekiz yıl önce, Tanrının iradesi ile Prusias'ın kentini deprem sarsıntıları bu çok kutsal Kiliseyi de temellerinden yıkmak istedi. Böylece o tarihten bu yana bu mabet yukarıdan aşağı çatlaklarla doluydu ve bu haliyle herkesin gözünde çirkin ve yıkılmaya hazır bir görüntü oluşturuyordu. Bu görüntü karşısında yürekler parçalanıyor yüzler kızarıyor ve inananların gözleri göğe yöneliyordu. Merhametin Tanrısı, bu kiliseyi ne zaman ayakları üzerine kaldıracak ve sana inananların üzerinden utancı ne zaman alacaksın? O da bu yakarışlara kulak verdi ve yardıma koştu. Vakti geldi ve kutsal kilise her yerden görünür oldu, zengini akçesiyle, fakiri kuruşuyla içinden gelerek bağışta bulundular. Sanatı dillerle destan olan Abraam yaptı süslemeleri, mimarisini ise cesaretle aklım ve elini bu amacın hizmetine seferber eden genç Veseleel üstlendi. Ve sen bakir İsa'nın sevgili öğrencisi, (İncil yazarı ve İsa'nın havarisi İoannes Thoelogos) sen Tanrı tarafından kentimizin kurtarıcısı olarak görevlendirildin ve Ortodokslukla, onun kilisesine destek verdin ve (bu kilisenin) Ortodoks kurucularına kurtuluşu bahşettin.

Bu şiirin yanında eski kilisenin yazılma da yer verildi. Bu kitabe eski kilisenin kurucusu övülmeye değer insan Bursa Metropoliti Anthimos yazmıştı ve şöyle diyordu:

"Bursa adım taşıyan metropolitliğimiz eyaletlerin sıralamasında 13. gelmektedir ve burada bulunan kilise kelimenin tam anlamıyla bir yıldırımı andıran İoannes Theologos adına ithaf edilmişti . Ancak bu eski yapı çok karanlık ve küçüklü. Kilisemize komşu olan camiye ilaveler yapılarak genişletilince Tanrısal özendirmeye büyük bir arzu ile itaat ettik ve o tarihte inananlar büyük bir arzuyla katkılarım ortaya koydular. Bu kentte benim başrahipliğimin beşinci yılı idi ve miladî 1780 yılıydı. işte o tarihte çok eski olan kilise temelden inşa edildi ve gerçekten çok eskimiş ve ibadet için herkesin oraya toplanmasından dolayı halk için sürekli bir tehlike kaynağı idi. Miladî 1795 yılı, bu güzel, olabildiğince mutluluk verici ve tümüyle ışık alan kilisenin yapılış tarihidir. Ocak ayında kışın göbeğinde temeller atıldı ve bu çalışmada dindarlıkları ile anılan Bursa kentinin tüm ileri gelenleri bize destek oldular. Ancak 1801 yılının 3 Aralık tarihinde güçlü lodosun etkisiyle büyük boyutlara ulaşan yangın 19 saat boyunca Bursa'nın eski yeni tüm yapılarım yakıp kül etti ve bu arada kutsal kilise ve metropolitlik binası da bu yangından kurtulamadı. Kentte yaşayan herkesin varım yoğunu yangın kül etti. Tanrının eliyle desteklenen karşı konulmaz arzu ile din adamları ve yeniden büyük paralar bağışlayan cemaatin eşgüdüm içindeki çalışması sonucunda yeniden mükemmel bir mabet inşa edildi. 7 Nisan 1802 tarihinde temelleri atılan kilise 29 Haziranda bitti. Tanrının gücü bize o tarihte şaşırtıcı bir güzelliğe sahip olan bu Tanrısal yapının açılışım yapmamıza olanak verdi. Her şey sizin de gördüğünüz gibi tamamlandı, hepiniz yüksek sesle haykırınız ki (nefretin Tanrıçası) Nemeses hiçbir ok fırlatmasın. Bursa cemaatine önderlik edecek tüm yüksek mevkideki din adamları Bursa halkı için ve tanınmış Demetriada (Thesalya'daki Volos kenti) kentinin Drak köyünden olan ben Anthimos için dua ediniz. Ancak; ben, Tanrı kalında herkesten daha günahkar bir kulum bu nedenle, insanların günahlarım merhametle affeden Tanrının huzurunda merhamet bulmam için dualarınız esirgemeyiniz.

Raif Kaplanoğlu