Dursun EROĞLU/EKOhaber Gazetesi
Ancak özellikle burada üretilecek buharı kullanacak boyahanencilerden, sanayicilerden ses çıkmamıştı. Geçtiğimiz hafta ilk defa boyahanecilerden “Termik santral iptal edilsin” sesi yükseldi. Kömürle çalışacak Termik Santral’ın elektrikten ziyade buhar üretmesi ve DOSAB’daki 60 boyahaneye daha ucuz fiyattan satması düşünüyordu. Bölgenin etkili isimleri ile boyahanesi olan işadamlarının görüşüne başvurduk. Anlaşılan artık onlar da santralı istemiyor, artık rantabl bir yatırım olarak görmüyor.
Konuyu ayrıntıyla konuştuğumuz Yedikardeşler Tekstil’in sahibi Ali Yedikardeş ile yaptığımız söyleşi ile bazı işadamlarının açıklamalarını sizlerle paylaşmak istiyoruz.
İşte DOSAB’lı işadamlarının “Termik Santraldan vazgeçilsin” diye özetlenebilecek değerlendirmeleri...
DOSAB’lı sanayicilerden Ali Yedikardeşler’e sorularımız ve yanıtları şöyle:
Ali Bey, DOSAB’da kömürlü termik santral projesinin iptal edilmesini isteyen ilk sanayici siz oluyorsunuz. Nedenini açıklar mısınız?
DOSAB’a karşı sorumluluğumuzu geçmişte ispatladık. Bundan sonra da sorumluluklarımızı yerine getirmeye devam etmek istiyoruz. Çünkü DOSAB’da yaşıyoruz. DOSAB’da kömürle çalışacak termik santralın yapılmaması gerekiyor. Bakın, DOSAB’daki termik santral projesi yaklaşık 120 milyon dolarlık bir proje. Bundan 60 tane sanayici istifade edecek. Burada kömüre dayalı olarak buhar elde edilecek. Üretilecek elektrik 
DOSAB’ın ihtiyacının yüzde biri bile değildir. Asıl önemli olan bizim için buhar. Şimdi siz DOSAB’ı 120 milyon dolar borçlandıracaksınız, 60 tane boyahaneci istifade edecek. Önce bu olmaz, genele yayılması, herkesin istifade ettiği bir iş olması lazım. İkincisi, günlük 80 ila 100 TIR ile kömür girişi olacak bu termik santrala. Ve bunun bir de TIR’larla curuf çıkışı olacak. Bunlar ciddi trafik demek. DOSAB zaten mevcut trafiği kaldırmıyor. Ayrıca bu santral çok iyi yapılacak, en ileri teknoloji kullanılacak, Avrupa’da şehir kenarlarında var desek, çevreye hiç zarar vermeyeceğiz desek, de bunun garantisi nedir? Bu tez ne kadar güvenli, tartışılır. Bir de, bakın, DOSAB’da yollar dolmuş altyapı ile. Şimdi bir santral kurunca kalkacaksınız, fabrikaların önlerinden yeni bir buhar hattı geçireceksiniz. Fabrika fabrika geçirerek taşıyacaksınız. Bu boruları yeraltından geçiremezsin; yeraltı zaten bir sürü altyapı malzemesiyle dolmuş.
O zaman ne olacak? Alın size yeni bir çevre kirliliği...
DOSAB’da santral kurma fikri nasıl doğmuştu?
Ben DOSAB’a 1989’da geldim. Yaklaşık 11 sene DOSAB’da yöneticilik yaptım, başkanlık da yaptım. 2003’lerin sonlarında ‘Elektrikler kesiliyor, biz kendimiz bir santral kuralım’ diye yola çıktık. O zaman doğalgaz santralı kurmayı planlamıştık. Kojenerasyon sistemi ile. Arkada TIR parkımız vardı, santralı oraya yapalım, oradan işletelim, biz de sisteme dahil olalım, kendi enerjimizi üretmiş, ucuz enerji kullanmış oluruz, dedik. Çabalarımız oldu. Ben 8 yıl önce yönetimden çekildim, ondan sonra hiç bir yönetim organında yer almadım. Zamanla santral fikri doğalgazdan çıkıp, kömür santralına döndü. Mutasyona uğradı yani... Santralda doğalgazdan kömüre dönüş olunca, Bursa’da bazı sivil toplum örgütleri karşı çıktı. Ki, bana göre de karşı çıkmakta haklılar. Çünkü, evet, çevreyi kirletecek... Her ne kadar, DOSAB yönetimi ÇED Raporu almış olsa dahi... Bir yerlere gelindi. Geçmiş yönetimler hukuki durumlar nedeniyle de adım atamadılar. Ben burada üretilecek buharı kullanacak 60 kişiden birisi olarak söylüyorum, bu proje kesinkes rafa kaldırılmalı, tamamen iptal edilmeli. İptal edilmesi lazım. Alınan yerin de bir başka şekilde kulanılması lazım.
‘KAZANLARI YENİLEDİK, KÖMÜR İŞİ BİTTİ’
Kömür santralı büyük ölçüde buhar için düşünülüyordu sanırım. Siz buhar ihtiyacını nasıl karşılıyorsunuz?
Biz bütün boyahaneler, buhar için doğalgaz kullanıyoruz. 21 yıldır doğalgaz kullanıyoruz. Geçmiş dönemlerde doğalgaz kesintileri oluyordu, Türkiye’de gaz bitiyor, kıştır, yavaşlatın falan deniyordu. Telefonlar geliyordu, kapatın, durdurun, yaşadık bu olayları. Ama gelin görün ki, artık Türkiye doğalgazı bir iki yerden değil, 5 ayrı yerden tedarik ediyor. Enerji Bakanımız ne diyor. ‘Son on yılda enerjiyi en yüksek fiyattan kullandık. Bundan sonraki yıllarda enerji maliyetleri düşecektir’... Biz de bunu görerek, ki nasıl olsa hepimizin doğalgaz kazanlarımız var, doğalgaz ile üretimlerimize devam etmemiz lazım. Zaten bu santral işinin uzamasından dolayı sanayicilerimizin birçoğu kazanlarını yenilediler. Sonuçta bir kazanı 20 yıl kullanamıyorsunuz, 10 yıl sonra patlama riski var, defo oluyor, kapasitesi yetmiyor vs. yenilemek durumundasınız. Bakıyorum, boyahaneci arkadaşlar yeni yeni kazanlar almaya başladılar. Bu ne demek oluyor? Artık bizim kömür işimiz fiilen bitmiştir. Kömür uzun yıllar önceydi, vazgeçildi artık.
Elektrik üretimi?
Taşıma suyla değirmen dönmez. Eğer enerji isteniyorsa, DOSAB isterse Türkiye’nin her tarafında kömürle çalışan elektrik santrallarını satın alabilir. Santralı kendisi de yapabilir. Nakil hatları ile elektriğin taşınmasında sorun yok. Artı, hakikaten boyahanelerde kömürden buhar elde etme işi elzemse, güzelse, bu iş yeni OSB’de yapılabilir. Tekstil Boyahaneleri OSB, Badırga’da yapılıyor, orada tesis edilebilir. Otoban yakın, nakliye ve trafik sorunu olmayabilir. Etrafında yerleşim da alanı yok. Belki liman olacak. Termik santral olacaksa oraya alınmasında yarar var. Orada boyahanecilik yapacak arkadaşlar, hatta dericiler bunu orada yapabilirler, diye düşünüyorum. Evet bir süre burdayız, ama boyahaneler taşınacağına göre, burada buhar için santral kurmanın gerekçesi de ortadan kalkıyor zaten. 2018’de yeni OSB hazırlanacakmış. Yavaş yavaş burda boyahaneci kalmayacak.
DOSAB yönetimi ile bu konuda fikir birliğiniz var mı, görüştünüz mü?
DOSAB yönetiminde son anlara geldik, yönetim yok gibi, geçici, yedeklerle idare ediliyor. Onlar tabi ne risk alırlar, ne yaparlar bir şey söyleyemem. Benim sanayici arkadaşlarımın bundan sonra gelecek yöneticileri uyarmaları, bunun iptali yönünde girişimde bulunmaları lazım. Mayıs’ta Genel Kurul var. Yeni yönetim gelecektir. Yaklaşık bir buçuk aylık bir süre var. Şimdiden hayırlı olsun diyorum. 27 senedir burada yaşıyorsak bir ağırlığımız olacaktır. Buraya yıllarca hizmet ettim, biz de burada yaşıyoruz. Abdullah Kurtoğlu abimiz vardı. ‘Bak, evini değiştirirsin, ama işyerini değiştiremezsin’ derdi. Komşuna kızar, evi satar, başka bir yerden ev alırsın, ama biz burada ne yapacağız. Bursa’dan gidemeyiz. Bu nedenle sorunları hep beraber çözmek zorundayız. Bakın, biz doğalgazla çalışan elektrik santralı düşündüğümüzde Demirtaş’ın nüfusu 10 bin bile değidi. Bir beldeydi. Yeşilşehir inşaat halindeydi. Şu anda Demirtaş’ın nüfusu 85 bin. Yeni inşaat şirketleri geldi, adam bin daire yapıyor. Bin daire demek 4 bin nüfus demek. Artı bin daire, 4 bin kişi daha... Önümüzdeki yıllarda nüfus 100 bini geçecek. Altyapıda büyük sorunlar çıkacak. Yeni gelecek yönetimlerin bunları görmesi ve çözmesi lazım.
Bu santraldan istifade edecek 60 kişiden en az 15-20 kişinin ‘Bu santral yapılamaz, yapılmaması lazım’ şeklinde görüşü vardır. Benim konuştuğum arkadaşlarım var. ‘Ya, çok zararlı olacak. Bizim çoluk çocuğumuz var, burada yaşıyoruz’ diyen sanayici arkadaşlarım var. Onlar da karşılar sonuçta. Sağduyulu boyahaneci arkadaşlarımız var.
‘KİRLENİYOR, ARTIK YETER’
Tepkiye ve mahkeme kararlarına rağmen santralde ısrar eden bazı işadamları mı var?
Galiba insanda yasağa karşı bir çekicilik var... Termik santral zararlı, yasak, olmasın falan deyince onu mutlaka yapmak isteyen de çıkabiliyor galiba. Tabi ki geçmiş dönemi sorgularsak, ısrar ettiler, boyahane sahibiydiler başkanlar ve yönetim kurulu üyeleri. İstifade edecektik santraldan maddi olarak. Ama ben Ali Yedikardeş olarak şunu söylüyorum. Bir tekstilci, bir boyahaneci olarak: Doğalgazdan enerji üretiyorum. Diyelim ki, doğalgaz yerine kömürden eneji üretti ve bana sattılar. Benim aylık, 10 bin lira istifadem oldu diyelim. Bu, yıllık 120 bin lira eder. Şimdi ben 120 bin liraya Bursa’yı kirletir miyim? Soluyacağım temiz havamı 120 bin liraya değişir miyim? Kesinlikle değişmem.
Ertuğrul Kaplan (DOSAB eski Başkanı):
‘Seçilirsem santral gündemden kalkacak’
“DOSAB’da kurulmak istenen termik santral özellikle tekstil boyahanelerinde kullanılan buharı üretecekti, bölgenin buhar ihtiyacını karşılayacaktı. Amaç da doğalgaz yerine kömür kullanarak buhar ve elektrik maliyetini düşürmekti. DOSAB’da 8 yıl başkanlık yaptım. 2 yıl da DOSABSİAD başkanlığı yaptım. Hem burada uzun yıllar yöneticilik yapmış birisi olduğum, hem de geçmişinde enerji kökenli olduğum için bu Termik Santral projesiyle yakından ilgilendirm. Ama ben bu santrala başından beri sıcak bakmıyorum, devamlı karşısında oldum. Fakat santral DOSAB yönetiminin bu tasarrufuydu, hiç bir zaman da muhalefet yapmak istedim. Yönetimin bir gün doğruyu görüp bu santralı gündemden kaldıracağın biliyordum. Bursa kamuoyunun bu konudaki duyarlılığını takdirle karşılıyorum. Ama DOSAB sanayicisinin de bu konuda duyarlılığı takdire şayandır. Onlar da, kamuoyundan gelen tepkileri mutlaka dikkate alarak, bu termik santralı DOSAB’ın gündeminden artık çıkarmıştır. Ben yeni dönemde, bir dönem için, DOSAB başkanlığına aday olmayı düşünebilirim. Eğer seçilirsem, bu termik santral DOSAB’ın gündeminden tamamen kalkacaktır. Termik santral için ayrılan yerler de DOSAB’ın sıkışan trafik sorununa çare olmak üzere sanayiiin ihtiyacı olan otopark, lojistik alan ve depolama gibi hizmet alanlarına açılacaktır. Ben şimdiden Bursa kamuoyunu duyarlılığına teşekür ediyorum. DOSAB çağdaş, yaşanabilir bir OSB olarak Bursa gündeminde hak ettiği yeri alacaktır. Hiçbir kazanç insan sağlığının üzerinde değildir. DOSAB sanayicisinin bu santraldan elde edeceği kazançlar, Bursa halkının sağlığının ve duyarlılıığının üzerinde olamaz. Bursa halkının istememdiği bir şeyi hiç bir zaman DOSAB gündeme getiremez. DOSAB her zaman çevreci bir yaklaşımla Bursa’da örnek olmuş bir OSB’dir. Bu çerçevede yapmış olduğu örnek arıtma tesisi ile çevreye ne kadar duyarlı olduğunu da ispat etmiştir.
Atilla Parlamış (DOSAB Yüksek İstişare Kurulu Başkanı):
‘Yönetimin gündeminde santral yok artık’
“Kömürle çalışacak termik santral konusu burada nerdeyse her toplantıda tartışıldı. Gazetelerde ve içimizden muhalif sesler çıktı. Açıkçası yönetimimizde de böyle ittifakla ‘yapılsın’ kararı olmadı. Ferudun Kahraman’ın idealiydi. Yani kömür her an bulunabilir, ucuzdur, doğalgaza bağlı olmayız diyordu. Hesaplar yapıldı, uygun fiyattı. Zarlarları da tartışıldı. Trafiğinden tut da çıkaracağı bacagazı kirliliği falan. Ali Yedikardeş haklı. Burda 25 bin nüfus vardı, 85 bin nüfuslu yer oldu. Daha da büyüyecek. Osmangazi büyüyor. Yerleşme daha teşvik ediliyor. İnsanlara zarar verme boyutu var. Evet kömür ucuz, yerli, maliyeti düşürecektir. Şahsi kanaatim her maddi açıdan fayda gibi, ama kanserojen etki varsa çocuklarımız evlatlarımız bundan etkilenir, daha büyük zarar olabilir mi? Bu kadar detayına indik mi? İnmedik. Sadece ekonomik tarafı gündeme geldik. Buhar enerjisi ile şu kadar sürede işte 50 milyon dolar civarında menfaat olacak dendi. Yukarıya, Cumhurbaşkanına kadar böyle anlatıldı. Kömür ülkemizde var, maliyeti, ucuz olacak dendi ve bir kömür furyası başladı. Sadece bizde değil bu. Şu anda DOSAB yönetiminin gündeminde termik santral konusu yok. 5-6 toplantıdır, hiç konuşulmadı. Bazı arkadaşlarımız da aklı selimle düşünüyor, sakıncaları konuşuluyor. Pek çok kişi, yani ihtiyacı olanlar tevsiiler yaptı. Boş durmuyoruz. Biz bacalarımızı değiştirdik. Dolayısıyla gündemde yok. Bundan sonra termik santral gündeme gelirse, yukarıdan baskıyla gelir. ‘Ne oldu, hadi yapın’ denebilir. Bizim yönetimlerin gündemi bu değil. Ayrıca boyahanelere yeni OSB yapılıyor, bir kaç yıl sonra taşınmalar başlayacak. O zaman burada buhar üretmenin anlamı, gerekçesi kalmayacak. Yarın belediye bize, şehir içinde boyahane olmaz, hadi çıkın buradan, deyince bu santral ne olacak?”
Muhammet Etkeser (Harput Holding YKB):
‘Santrala başından karşıydım. İsabet olur’
“DOSAB’da termik santral kurulması projesine başından beri karşıydım. Kömürlü santralın gündemden düşmesi beni sevindirir. Doğru bir karar olur. Zaten son zamanlarda DOSAB yönetimi de bu konuda adım atmıyor. İsabet olur. Bir sanayici olarak başından beri karşıydım. Başından beri şehrin göbeğinde bir termik santral fikri doğru değildi. Evet, buhar lazım, maliyetin düşük olması lazım. Kömür Türkiye’nin gerçeği ama koskoca şehrin göbeğinde, konutlarla iç içe, olmaz... Sanayinin ufak bir kazanımı için burada halkın sağlığının, hepimizin sağlığının tehlikeye atılması, ihlal edilmesi bizi tedirgin ediyordu. Şehir dışında olsaydı, olabilirdi. Mesela yapımı devam eden boyahaneler OSB var, orada olabilir. Zaten hayata geçmeyen bir proje olduğu için vazgeçilmesinde zarar da olmaz. Ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığı şehir içinde kömür yakılmasına izin vermiyor. Vatandaş evinde kömür yakamıyor, siz fabrikanızda kömür yakacağım, doğalgaz değil kömürle çalışacağım, doğalgaz pahalı, dediğiniz zaman bu yasak, izin verilmiyor. Aynı bakanlık koskoca termik santrala nasıl izin veriyor, bu çelişkiyi de anlamış değilim. O zaman apartmanlara da boyahanelere de izin versinler, canları isteyen kendine kömürlü kazan kursun.”
Coşkun İrfan (Evinoks A.Ş. YKB):
‘Bu para daha faydalı işlere yatırılabilir’
“DOSAB’da termik santralden vazgeçilmesi isabetli olur. Daha çok boyahaneler için buhar üretimi isteniyordu. Ama şimdi tekstil boyahaneleri için yeni bir OSB yapılıyor. Orada daha modern boyahaneler, daha ekonomik fiyatlara tesisler kurulacaktır. Boyahaneler zaten bir süre sonra taşınacağına ve üretilecek buhar da değerlendirilemeyeceğine göre zaten buraya yapılacak termik santral ekonomik de olmayacaktır. Termik santralı zaten çevre açısından çok doğru bulmuyoruz. Ayrıca 120 milyon dolar çok ciddi bir yatırım. Bu para daha faydalı işlere yatırılabilir. Bölgede ihtiyaç olan yeni Endüstri 4.0 çalışmaları çerçevesinde örneğin test merkezlerine ihtiyaç var. Yurt dışına ciddi paralar harcanıyor. Yüksek Teknoloji Enstitüsü kurulabilir. Tekstil Araştırma Merkezi kurulabilir. Mevcut BUTGEM de buna katılarak ulusal ve uluslararası akreditasyonları olan bir merkez kurulabilir. Burada bizim en büyük ihtiyacımız eğitilmiş eleman. Mobilya, konfeksiyon, elektronik, bilgisayar teknolojileri vs. içerecek enstitü, yüksekokullar kurulabilir. Bunlar daha uzun vadeli ihtiyaçlarımızı karşılamaya yarar ve Türkiye’ye de örnek olur düşüncesindeyim. Bir kombine eğitim eğitim kampusu kurulabilir. Termik santralda uygulanan bir şey de olmadığı için, vazgeçilmesi ile bir kaybımız olmayacak.
Sanayicinin en büyük hatası günü kurtarmak, programlar bunun üzerine kurulmuş. Enerji önemli bir girdi, ama çevre de su da önemli bir maliyettir. Elektrik açısından artık serbest kullanma imkanı var. Şehir içinde kömür santralı doğru değil. Ama güneş enerjisi var. Çatılarımızın tamamı boş ve bölgemiz bol güneş alıyor. Sıfır maliyetle eneriji mümkün. Artık kömürden elektrik yapıp kirlilikle uğraşmak çok efektif değil. Eskiden OSB’lerin kendi enerjisini üretmesi imkanı yoktu. Şimdi güneş ve rüzgardan elektrik üretme imkanları var. Biz firma olarak güneş enerjisi ile kendi kendine yeten bir fabrika kurmak istiyoruz. Tamamen yeşil olacağız.”
Selçuk Yedikardeş (SYK Tekstil A.Ş. YK Başkan Yardımcısı):
‘Bursa’yı kirletmeye hakkımızın olmadığını düşünüyorum’
“Başından beri kömürlü termik santral işine karşıydım. Neticede uzun senelerdir, iplik boyahaneciliği yapan şirketlerden birisiyiz. Sanayiciler olarak, kömürlü santrallardan, buharı daha uygun fiyattan elde edecekler diye doğayı, Bursa’yı kirletmeye hakkımızın olmadığını düşünüyorum. Her ne kadar çevreye bir zararı olmayacak, yeni teknoloji kullanacağız falan dense bile... Yani bacasından hiç duman, zararlı gaz çıkmayacak olsa bile bu kömürleri taşıyacak her gün onlarca TIR girecek DOSAB’a. Yüzlerce kamyonun çıkardağı emisyon buradaki hem hava kalitesini etkileyecek, hem de trafik yoğunluğunu artıracak. Sadece bu bile çevreye bir zarar. Ayrıca zaten burada sanayiciler yeni verimli kazanlarla, doğalgaz fiyatlarının en son geri çekildiği seviyelerle, kömürden daha rantabl olmaya başladılar. Şu anda kömür daha rantabl olmayacak. Dolayısıyla bu kömür santralı yapımının bir daha gözden geçirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Üstelik DOSAB artık şehrin içinde kaldı. Çevresinde konutlar var. Bu şekliyle kömür santralı yamanın çok doğru olmayacağını düşünüyorum ve bu santral projesinden vazgeçilmesini istiyorum. Tabi neticede 60 boyahanenin bundan faydası olacaktı. Bunlardan birisi olarak konuşuyorum.
Diğer sanayici arkadaşlar da yapılmamasını istiyor. Seçilecek yeni yönetimin aklı selim bir şekilde karar vermesi böyle bir yatırımın altına imza atmamalarını düşünüyorum. Neticede herşeyin bir hesabı, fizibilitesi var.
Doğalgaz fiyatları geri çekiliyor. Öyle olunca kömür rantabl olmaktan çıkıyor. Genel Kurul’da gündem maddesi olarak ele alınması ve oylanarak vazgeçilmesi, bence en doğru yöntem olur.”
Fuat Bursalı (Bursalı Tekstil Yönetim Kurulu Başkanı):
‘Kömür santralini tamamiyle gündemden çıkarmaya karar verdik’
“Kömür santralına başlangıçta taraftardık. Çünkü doğalgaz fiyatları yüksekti. Bugüne geldiğimizde ise doğalgaz fiyatları düşük seyrediyor. Gelecekte de artmayacağı düşünceleri oluşuyor. Enerji Bakanlığı’nın söylemlerini takip ediyoruz. Türkiye doğalgaza ciddi yatırımlar yapıyor. Birçok doğalgaz tedarikçisi ülke var şimdi. Mavi Akım, Türk Akımı, Azerbaycan, Irak doğalgazı vs. vs. Bütün bunlar gelecekte doğalgaz fiyatlarının rekabet ortamında aşağı çekileceğini düşündürüyor. Böyle düşünüyoruz. Dolayısıyla yeni baştan kömüre yatırım çok da rantabl olmayacak. En önemlisi de halkımızın huzununu kaçıracak kömür satralını tamamıyla gündemimizden çıkarmaya karar verdik. Bizim için halk sağlığı her zaman için çok önemli. Toplumun genel düşüncesi bizin için çok önemli konular. Halkımızın istemediği birşeyi de ısrarla yapmak gibi bir düşüncemiz yok. Ali Yedikardeş’in düşüncelerine tamamen katılıyorum. Toplumun sesine kulak vermemiz lazım. Uzun vadede fiyatlar da iniyor çıkıyor. Bakın doğalgaza altarenatif, şimdi kayagazı var. Doğalgaz fiyatları aşağı çekiliyor. Gelecekte artmayacak. Gelinen fiyatlara bakınca kömürle aynı noktalara geldi zaten. Şimdi neden bu kadar yatırım yapalım? Sanayici arkadaşların kesinlikle bunu düşünmesi ve Mayıs’taki Genel Kurul toplantımızda oylanıp tamamen termik santral konusunu gümdemden kaldırmamız lazım.”
